ولایت طاغوت، ولایت غیر الهی

بسم الله الرحمن الرحیم

نظام سیاسی ولایی، بر اساس ولایت الهی ساماندهی شده است. در مقابل نظام سیاسی ولایی، نظام سیاسی طاغوتی قرار می گیرد؛ زیرا اگر مظاهر الهی در حاکمیت و حکومت نباشد، از باب ضدین، ولایت طاغوتی حکومت می کند و این گونه نیست که میانه ای باشد که نه طاغوتی باشد نه الهی؛ بلکه یا ولایت الهی جریان دارد یا ولایت طاغوتی.

ویژگی طاغوت و نظام طاغوتی

واژه طاغوت، بر وزن فعلوت، همانند ملكوت از ریشه «طغی» و طغیان است، ولى در واژه طاغوت لام الفعل بر عين الفعل مقدّم شده است. بنابراین، اگر بر سیاق قیاس باید ساخته می شد، باید «طغیوت» باشد.

طاغوت چون مصدر است، بر مبالغه بسيار دلالت دارد.(الكشاف، زمخشری، ج 4، ص 120.)این بدان معنا خواهد بود که طاغوت، به هر طاغی معمولی اطلاق نمی شود، بلکه کسی است که طغیان او تاثیر به سزایی در جامعه به جا می گذارد؛ چنان که سران طغیانگران و امامان کفر با طغیان خویش این گونه هستند.

این واژه در فرهنگ قرآنی به معناى هر متجاوز و معبود غير خداوند است. از همین رو، به جادوگر، كافر، كاهن، جنيّان سركش و بازدارنده از حق(مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ص 520 – 521، «طغى».) از جمله حاکمان باطل اطلاق طاغوت شده است.

از آن جایی که طاغوت از مسیر الهی تجاوز کرده و نقش اساسی و کلیدی در گمراهی مردم و اجرای قوانین ضد قسطی و علیه عدالت و حق دارد، در آیات قرآنی مسیر آنان مسیر ظلمتی دانسته که انسان را از نور حق، عدالت، قرآن و اسلام بیرون می برد و به ظلمات سوق می دهد.

خداوند در قرآن برای طاغوت و طاغوتیان ویژگی ها و صفاتی را بر شمرده که باید به آن ها توجه داشت و از ایشان پرهیز کرد تا ایمان به ولایت ایشان نیاورده و مطیع فرمان آنان نشد. از جمله این صفات و ویژگی های طاغوت عبارت است از:

1. اضلال گری: طاغوت انسان را گمراه می کند و به جای عبادت خدا به عبادت شیطان می کشاند.(نساء، آیه 60)
2. مصداق شیطان: طاغوتها، از مصاديق شيطان است.(نساء، آیه 76)
3. دام و ابزار شیطان: طاغوتها، دامها و ابزار كار شياطين هستند.(نساء، آیه 60)
4. اولیای شیطان: طاغوتها و همواركنندگان راه آنان، از اولیاء، دوستان و ياوران شيطان هستند.(نساء، آیه 76)
5. دشمن حاکمیت خدا: طاغوت در تضاد با خدا و ولایت الهی و راه اوست.(نساء، آیه 76)
6. دشمن حاکمیت پیامبران و اولیای الهی: همان طوری که حاکمیت طاغوت در برابر ولایت الهی است، آنان دشمن مظاهر ولایت الهی یعنی پیامبران و اولیای الهی هستند.(نساء، آیه 60)

احکام و آثار طاغوت

در آیات قرآنی، احکام و آثاری برای طاغوت و اطاعت و پیروی از آن بیان شده که به برخی از مهم ترین آن ها در این جا اشاره می شود:

1. وجوب کفر زبانی: لزوم اعلان كفر به طاغوت با زبان، همراه با تصديق قلبى از مهم ترین احکام قرآن درباره طاغوت و ولایت طاغوتی است(بقره، آیه 256)؛ زیرا ذكر «سميع عليم» بيانگر اين است كه ايمان به خداوند و كفر به طاغوت، باید به زبان و قلب انجام شود. از نظر قرآن، كفر به طاغوت و موضعگيرى در برابر آن به عنوان یک واجب شرعی، فرمان مشترك همه شرایع الهى است.(نساء، آیه 60)
2. وجوب کفر اختیاری به طاغوت: از نظر قرآن، کفر و ایمان عملی اختیاری و ارادی است و نسبت به طاغوت نیز این گونه است و باید انسان به اراده و اختیار کفر به طاغوت را انتخاب کند. اما این اختیار به معنای آن نیست که اگر انتخاب نادرستی کرد پاسخ گو نیست، به این معنا که در مقام تکوین مختار است ولی در مقام تشریع مختار نیست و باید کفر به طاغوت را بپذیرد وگرنه باید پاسخ گوی انتخاب نادرست خود باشد.(بقره، آیه 256)
3. وجوب اجتناب از طاغوت: از مهم ترین احکام قرآن درباره طاغوت آن است که از طاغوت باید اجتناب کرد؛ زیرا نزدیکی به طاغوت و پذیرش ولایت طاغوت به معنای خروج از ولایت الهی است.(نحل، آیه 36)
4. وجوب کفر به طاغوت: خداوند از مومنان خواسته تا به طاغوت ایمان نیاورند، بلکه نسبت به او و حکومت و قوانین وی کفر ورزند(بقره، آیه 257)؛ چرا که ایمان برخی از اهل کتاب به طاغوت و اطاعت و پیروی آنان از او موجب شد تا گرفتار نکوهش و غضب و لعن الهی قرار گیرند و حتی گروهی از ایشان در همین دنیا گرفتار عذاب الهی و مسخ به بوزینه و خوک شوند.(نساء، آیه 51؛ مائده، آیات 59 و 60)
5. وجوب انداز به مراجعه کنندگان به طاغوت: از دیگر احکام نسبت به طاغوت و طاغوتیان آن است که مردم از نسبت به مراجعه به داوری یا حکومت و حاکمیت ایشان برحذر داشته و انذار کرد. پيامبر(صلى الله عليه وآله)، از سوی خداوند مأمور انذار مراجعه كنندگان به طاغوت، براى داورى و حکومت بوده است(نساء، آیات 60 و 63) ؛ زیرا کلمه «وعظهم» يعنى با ترساندن آنان از كيفر و عقاب خداوند و… آنان را پند بده. (جامع البيان، ج 4، جزء 5، ص 216) باید توجه داشت این انذار باید از سوی نظام سیاسی ولایی و امت اسلام نیز انجام شود و کسانی که به داوری و قضاوت یا حکومت و حاکمیت طاغوت گرایش دارند باز داشته شوند.
6. اعراض از مراجعه کنندگان: هر کسی که به داوری طاغوت مراجعه کند و یا حکومت و حاکمیت ایشان را پذیرا باشد، باید از این افراد اعراض کرد. البته این اعراض یک واجب و فریضه برای همگان به ویژه رهبران امت اسلام است. از همین رو، پیامبر(ص) از سوی خدا موظف و مامور به اعراض از مراجعه كنندگان به طاغوت براى قضاوت و حکومت بود.(نساء، آیات 60 و 61)
7. وجوب جهاد علیه طاغوت: از نظر قرآن، لازم است تا مومنان در راه خدا علیه طاغوت جهاد کنند؛ زیرا طاغوت و کافران مطیع طاغوت علیه ایمان و مومنان به جنگ اقدام می کنند.(نساء، آیه 76) به هر حال، جنگ با اولیای شيطان از كافران و طاغوتها، مصداق بارز جهاد در راه خدا است که باید مومنان به آن توجه کنند. پس نباید در این امر سستی کرده و جهاد علیه طاغوت را کم شمارند؛ زیرا این جهاد در راه خدا تلقی شده و بسیار ارزشمند است.
8. حرمت ارجاع داوری به طاغوت: ارجاع داورى به طاغوت، خواسته شيطان است و از نظر قرآن چنین حکومت و داوری باطل است.(نساء، آیه 60)
9. حرمت حکم و حکومت طاغوت: همان طوری که داوری و قضاوت طاغوت باطل و حرام است؛ هم چنین حکومت و حاکمیت ایشان باطل بوده و حرام است که کسی حکومت ایشان را بپذیرد.(نساء، آیه 60) پس مسلمانی که مدعی ایمان است نمی تواند به طاغوت مراجعه کند و داوری و حکم و نیز حکومت او را بپذیرد؛ زیرا گناه و حرام است.
10. وجوب توبیخ مراجعه به طاغوت: کسانی که به طاغوت برای اموری چون داوری یا حکومت مراجعه می کنند به عنوان منافق باید توبیخ شوند(نساء، آیات 60 و 61)؛ زیرا آوردن اسم موصول جمع در آيه 60 با اينكه مقصود از آن، واحد است، براى اين است كه مقام، مقام توبيخ است. (تفسير التحريروالتنوير، ج 3، جزء 5، ص 104)
11. جنگ کافران: از آثار ولایت طاغوت آن است که اولیای طاغوت از کافران تحت فرمان و سلطه طاغوتی علیه مومنان اقدام به جنگ می کنند و بر آن هستند تا مومنان را نابود و اموال و عرض ایشان را تصاحب کنند.(نساء، آیه 76) در این آیه مراد از «سبيل طاغوت»، همان اطاعت طاغوت است. (مجمع البيان، ج 3 – 4، ص 117) پس بر اساس اطاعت از طاغوت علیه مسلمانان به جنگ و مقاتله بر می خیزند. این تاثیری است که طاغوت بر جامعه انسانی و روابط میان آنان به جا می گذارد.
12. عبادت طاغوت: کافران تا جایی به اطاعت و پیروی از طاغوت می پردازند که او را معبود خویش به جا خدا قرار می دهند. بنابراین کافران نه تنها از او اطاعت می کنند بلکه او را معبود خود دانسته و در جایگاه خدا می نشانند.(مائده، آیه 60) پس عبادت طاغوت به اين معنا است كه آنها از طاغوت همانند معبود اطاعت مى كنند و این اطاعت تنها اطاعت عادی نیست، بلکه اطاعت عبد از معبود است. (مجمع البيان، ج 3 – 4، ص 333)
13. اطاعت کافران: طاغوت خود از امامان و سران کفر و طغیان علیه خداوند و عبودیت و عبادت اوست؛ از همین روست که کافران از طاغوت به عنوان رهبر خویش اطاعت می کنند و همان مسیری را می روند که او مشخص کرده و بر اساس همان فلسفه و سبک زندگی طاغوت عمل و رفتار می کنند. بنابراین، همان طوری که مومنان از اولیای الهی اطاعت و پیروی می کنند، کافران از اولیای طاغوتی خود اطاعت و پیروی کرده و آنان را امامان و پیشوایان کفر خویش قرار می دهند.(بقره، آیه 256؛ نساء، آیه 76؛ مائده، آیه 60)
14. خروج از ولایت الهی: از نظر قرآن، واقع شدن كافران در مسير طاغوت و جنگ در راه آن، موجب خروج از ولايت خدا و داخل شدن در ولايت شيطان است.(نساء، آیه 76) پس كسانى كه كافر شده اند به سبب واقع شدن در راه طاغوت، خارج از ولايت خدا هستند و تنها ولايت شرك و عبادت غير خدا يعنى ولايت شيطان را دارا هستند.(الميزان، ج 4، ص 420 – 421)
15. تضاد راه خدا و شیطان: هم چنین از نظر قرآن، راه خدا در تضادّ با راه طاغوت و شيطان است و باید دانست که این دو راه در تقابل یک دیگر بوده و هرگز به هم نزدیک نمی شود.(نساء، آیه 76)
16. مسخ : اطاعت کننده از طاغوت، گرفتار مسخ شده و هویت انسانی خود را از دست می دهند و به تعبیر قرآن کالانعام می شوند؛ یعنی با آن که از نفس انسانی برخوردار هستند، ولی ماهیتی حیوانی به خود می گیرند؛ پس این طور نیست که حیوان شوند و درک و ادراک انسانی نداشته باشند، بلکه با حفظ هویت انسانی ماهیتی حیوانی می گیرند که خود این عذاب آور است.(مائده، آیه 60) خدا در این آیه بیان کرده که مسخ شدگان از يهود، اصحاب سبت بودند كه به ميمون تبديل شدند و مسخ شدگان از مسيحيان، كفران كنندگان مائده آسمانی عيسى عليه السلام بودند كه خوك شدند.(مجمع البيان، ج 3 – 4، ص 333)
17. ولایت شیطانی: از نظر قرآن، طاغوت می تواند انسانی و یا جنی باشد؛ اما از آن جایی که سردسته طاغوت خود شیطان و ابلیس است، همه طاغوتیان تحت ولایت شیطانی قرار دارند و از ولایت الهی خارج می شوند. از همین روست که خداوند کافران را تحت ولایت شیطان دانسته و آنان را اولیای طاغوت شمرده است.(نساء، آیه 76)
18. لعنت خدا: طاغوت از نظر قرآن، موجودی ملعون و رانده شده از سوی خداوند است و خداوند خود طاغوت را لعن و نفرین کرده است.(مائده، آیه 60) خداوند به مسلمانان از اهل کتاب هشدار می دهد تا اطاعت طاغوت و ولایت او را نپذیرند؛ زیرا پذیرش چنین ولایتی جز لعنت الهی و غضبش سود و ثمری برای آنان نخواهد داشت. در حقیقت ، فلسفه غضب و لعن اهل كتاب، اطاعت آنان از طاغوت، همانند اطاعت از معبودان است. (مجمع البيان، ج 3 – 4، ص 333) البته این فلسفه می تواند نسبت به همه انسان از جمله مومنان به قرآن و مسلمانان بدان نیز جاری و ساری باشد. پس اگر مسلمانان قرآنی نیز گردن به اطاعت طاغوت و طاغوتیان بسپارند باید خود را آماده لعنت و غضب الهی بکنند.(نساء، آیات 51 و 52)
19. غضب خدا: خداوند طاغوت را به سبب کفرگویی و کفرگرایی و طغیان علیه خود و نیز ولایت خود، و هم چنین مخالفت و طغیان علیه احکام اسلام و قوانین آن، مورد غضب قرار داده است. پس طاغوت مغضوب الهی است (مائده، آیه 60)؛ و در این میان فرقی میان مسلمان و غیر مسلمان نیست؛ زیرا هر کسی مخالفت خویش را با پیروی از طاغوت و احکام و حکومت او نشان دهد، مغضوب الهی خواهد بود؛ چرا که همان فلسفه در باره این گروه نیز جاری است.
20. اخراج از نور به ظلمات: طاغوت خود گرفتار انواع و اقسام ظلمات است. از این رو، از نظر فکری و اعتقادی گرفتار کفر و عدم باور به خدا یا معاد یا ربوبیت الهی و همه این ها بوده و از نظر رفتاری گرفتار فسق و فجور است. طاغوت مردم پیرو و مطیع خویش را از نور فطرت بیرون برده و به انواع و اقسام ظلمات فکری و رفتاری وارد می کند.(بقره، آیه 256؛ نساء، آیه 76)
21. گمراهی و ضلالت : از نظر قرآن، هر گونه اطاعت و پیروی از طاغوت، نظام، قوانین و داوری و قضاوت هایش، حرام و باطل است؛ زیرا چنین اطاعتی جز بی عدالتی، ظلم و طغیان و گمراهی بازتاب و پیامدی ندارد. خداوند به مردم هشدار می دهد که اطاعت و پیروی از طاغوت موجب ضلالت و گمراهی انسان می شود و باید از آن اجتناب کنند.(نساء، آیه 60؛ مائده، آیه 60؛ نحل، آیه 36)
22. عبرت انسان ها: وضعیت اسفبار طاغوتیان و اولیای ایشان که مطیع فرمان ها و افکار و اندیشه ها و رفتارهای آنان بودند، خود عبرتی است برای انسان های دیگر تا از طاغوت اطاعت و پیروی نکنند.(نحل، آیه 36)
23. تکذیب آیات الهی و قرآن: پیروی از طاغوت حتی از سوی مسلمانان می تواند منجر به کفر گرایی و تکذیب قرآن و آیات آن شود؛ کسانی که از طاغوت پیروی می کنند در نهایت به گروه مکذبان می پیوندند و از اسلام و حق دور می شوند و به فرجام بد ایشان گرفتار می آیند.(نحل، آیه 36)
24. رفتار باطل شگفت آور: از نظر قرآن، اطاعت و پیروی از طاغوت، موجب می شود تا انسان حتی اگر مسلمان به شرایع اسلامی چون مسیحی و یهودی و مانند آنها باشد، رفتاری باطل در پیش گیرد که بسیار شگفت آور است؛ چنان که برخى اهل كتاب یعنی «كعب بن اشرف» در تقابل با ولایت الهی حضرت محمد(ص) به جای کفر به بتان، مؤمن به جبت و طاغوت شد و در مقابل دو بت قريش سجده كرد. (نساء، آیه 51؛ مجمع البيان، ج 3 – 4، ص 93) بنابراین، اطاعت از طاغوت می تواند در یک فرآیندی انسان را به جایی بکشاند که بر خلاف باورها و ایمان خویش رفتاری باطل در پیش گیرد و حتی از سر لجاجت و دشمنی به آن ایمان آورده و همان رفتار طاغوتی را سبک زندگی خویش قرار دهد.
25. بدترین جایگاه در نزد خدا: عبادت طاغوت و اطاعت آن از سوی مسلمانان به شرایع اسلام، زمينه قرار گرفتن آنان، در بدترين جايگاه و منزلت، در پيشگاه خداوند است. (مائده، آیه 60) بنابراین ، هر مسلمانی اگر ولایت طاغوت را پذیرا شده و به اطاعت از آن گردن نهد، خود را در بدرین جایگاه در نزد خدا قرار داده است.
26. محرومیت از نصرت الهی: از دیگر آثار و پیامدهای اطاعت از طاغوت محرومیت از نصرت الهی است؛ زیرا کسی که از ولایت الهی خارج به ولایت طاغوت درآمده نباید انتظار امداد و نصرت الهی را داشته باشد.(نساء، آیات 51 و 52)
27. تقویت طاغوت: کسی که پیرو و مطیع طاغوت شود، در راستای افکار و رفتار طاغوت عمل کرده و به تقویتش می پردازد؛ چنان که کافران این گونه عمل و رفتار می کنند.(نساء، آیه 76)
28. توطئه گری: از پیامدها و آثار اطاعت و پیروی از طاغوت، توطئه گری است. (نساء، آیه 76)
29. سست بنیادی توطئه طاغوت: سست بنيادى نقشه ها و ترفندهاى طاغوتها و شياطين از دیگر آثار طاغوت و اطاعت از آن است(نساء، آیه 76)؛ زیرا این گونه نیست که توطئه های طاغوت تاثیر گذار باشد، بلکه همانند کید شیطان ضعیف و سست است.
30. لشکر ضعیف طاغوت: از دیگر آثار طاغوت و اطاعت از او، می توان به سستی آنان درهمه امور از جمله ضعف و سستی در جنگ اشاره کرد.(نساء، آیه 76) پس نباید ترسی از طاغوت و لشکر عظیم طاغوت به دل راه داد که کثرت طاغوتیان هیچ به قدرت و شوکت آنان نمی افزاید ، بلکه در هر حال آنان نسبت به مومنان ضعیف و سست عنصر هستند.
31. پذیرش حاکمیت طاغوت: از نظر قرآن ارجاع دادن داوری و قضاوت به طاغوت به معنا و مفهوم پذیرش ولایت و حاکمیت اوست.(نساء، آیه 60)
32. عذاب الهی: عبادت طاغوت و خوددارى از عبادت خداوند، موجب قطعى شدن عذاب الهى در دوزخ می شود.(زمر، آیات 17 و 19) باید توجه داشت که آيه 19 در مقام بيان اضداد ذكر شده در آيه 18 به طور اجمال است كه آنان بندگان طاغوت و پيروان آن هستند. (روح المعانى، ج 13، جزء 23، ص374)
33. بدفرجامی: اطاعت کننده و عبادت كنندگان طاغوت دارای فرجام شوم و بدی هستند.(نحل، آیه 36)
34. خلود در دوزخ: طاغوتیان در دوزخ جاودانه خواهند بود و حتی پيامبر(صلى الله عليه وآله) به نجات طاغوت پرستان، از عذاب جهنّم قدرت و توانایی ندارد و بهره مندی از شفاعت الهی شامل آنان نمی شود.(زمر، آیات 17 و19)
35. عدم گرایش به اسلام: طاغوت و طاغوتیان گرایشی به اسلام نخواهند داشت و حتی پيامبر(صلى الله عليه وآله) در گرايش دادن عبادت كنندگان طاغوت به اسلام قدرتی ندارد (زمر، آیات 17 و 19)؛ زیرا جمله «أفأنت تنقذ…» به اين جهت است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)علاقه شديدى به مسلمان شدن مشركان داشت و معناى آيه اين است: تو نمى توانى اسلام را بر قلب آنان وارد نمايى چه بخواهند يا امتناع از پذيرش نمايند، عدم پذيرش ايمان از سوى آنان، براى تو مسئوليّت ايجاد نمى كند. (مجمع البيان، ج 7 – 8 ، ص 770)
36. نشانه بی ایمانی: مراجعه به طاغوت و پذیرش ولایت و حاکمیت و حکومت وی به معنای بی ایمان به اسلام و ولایت الهی است.(نساء، آیات 60 و 65)
37. ظلم به نفس: مراجعه به طاغوت و پذیرش ولایت و دادگاه نا صالح براى داورى، موجب ظلم به خويشتن است.(نساء، آیات 60 و 64)
38. ابتلاء به مصیبت: ارجاع داورى به طاغوت و پذیرش ولایت طاغوتی، موجب ابتلاى جامعه به مصائب و مشكلات بسیار است.(نساء، آیات 60 و 62)

علل گرایش به طاغوت

در آیات قرآنی علل چندی برای گرایش انسان به سوی طاغوت و طاغوتیان و اطاعت از آنان بیان شده است که ازجمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. علم و ایمان ناقص: از مهم ترین عللی که افراد را به سمت طاغوت و اطاعت از آن سوق می دهد، علم ناقص و نیز سستی ایمان افراد از مسلمانان است. در طول تاریخ سست ایمان هایی از شرایع اسلام به همین سبب گرفتار طاغوت و اطاعت از شده اند. از همین رو، خدا در قرآن بهره مندى ناقص و غير جامع از كتاب آسمانى را موجب انحراف اهل كتاب و ايمان آوردن آنان به طاغوت دانسته است.(نساء، آیه 51)
2. سیطره شیطان: از نظر قرآن، رجوع كنندگان به طاغوت براى داورى یا حکومت، تحت سيطره و نفوذ شيطان هستند. پس از عوامل دیگر، ولایت پذیری از طاغوت، سیطره شیطان است.(نساء، آیه 60) بنابراین ارجاع به طاغوت و اطاعت از ولایت او از خواسته های شیطان است که این افراد آن را تحقق می بخشند.
3. کفر و بی ایمانی: از نظر قرآن، از مهم ترین علل گرایش به طاغوت کفر انسان به خدا و عبادت اوست.(نساء، آیه 51؛ بقره، آیه 257) قرآن تاکید دارد که تصميم بر ارجاع داورى به طاغوت، ناسازگار با ايمان به قرآن و ديگر كتب آسمانى است و این افراد در حقیقت ایمانی ندارند.(نساء، آیه 60) پس كفر، زمينه ساز پذيرش سرپرستى و حكومت طاغوت می شود که باید از آن اجتناب کرد.(بقره، آیه 257)
4. عدم پذیرش ولایت الهی: از آن جایی که ولایت طاغوت در تقابل با ولایت الهی است، عدم پذيرش ولايت الهى، منجرّ به انحراف و پذيرش ولايت طاغوت می شود.(بقره، آیه 257)
5. استمرار اطاعت: اطاعت و عبادت مستمرّ گروهى از امّتها از طاغوت، حتّى پس از دعوت انبيا به اجتناب از آن موجب می شود که گرفتار ولایت طاغوت شوند.(نحل، آیه 36)
6. نفاق: از دیگر علل مراجعه به حاکمیت و ولایت طاغوت و حکومت وی، نفاقی است که در دل ها است و آن را نهان کرده ولی خداوند بدان آگاه است.(نساء، آیات 60 تا 63) جمله «يعلم اللّه ما فى قلوبهم» يعنى خداوند آگاه است كه آنان [منافقان] خواهان قضاوت و داورى طاغوت هستند. (جامع البيان، ج 4، جزء 5، ص 215)
7. توجیه گری: کسانی که به ولایت طاغوت تن می دهند کسانی هستند که اهل توجیه رفتارهای نادرست خود هستند. از این روست که مطیعان طاغوت و مراجعه کنندگان به آن از امت اسلام دنبال توجیهاتی چون سبک کردن زحمت رهبری و ایجاد الفت و دوستی و صلح اقدام به این کار می کردند.(نساء، آیات 60 تا 63) زیرا «إن أردنا إلاّ إحساناً» يعنى از مراجعه به غير تو براى داورى قصد ما تنها سبك كردن زحمت تو ای پيامبر(صلى الله عليه وآله) و احسان به دشمنان است. (مجمع البيان، ج 3 – 4، ص 103) چنان که «توفيقاً» در آیه نیز به معنای صلح و آشتى و الفت ميان طاغوتيان و پيامبر(صلى الله عليه وآله) است. (همان)

لزوم و آثار اجتناب از ولایت طاغوت

چنان که گفته شد، ولایت طاغوت در برابر ولایت الهی قرار دارد؛ البته این ولایت طاغوتی در برابر ولایت فعلی الهی قرار می گیرد نه ولایت ذاتی الهی؛ زیرا ولایت ذاتی الهی همانند علم ذاتی الهی مقابل ندارد؛ آن چه مقابل دارد همان علم فعلی و ولایت فعلی است. بنابراین در مقام ذات و صفات عین ذات، ولایت الهی مطلق و بی تقابل است و او ولی مطلق است؛ اما در ولایت فعلی است که سخن از ولایت تقابلی یعنی ولایت طاغوت در برابر ولایت الهی مطرح می شود.

از نظر قرآن، لازم است تا مومنان نسبت به ولایت طاغوت کفر ورزند و به اطاعت آن نپردازند، بلکه به تقابل و جنگ با آن اقدام کنند؛ زیرا توجّه به عاقبت و عقوبت اهل كفر، زمينه ساز اجتناب از كفر و پذيرش ولايت طاغوت می شود.(بقره، آیه 257)

اجتناب از طاغوت در همه امور از جمله اعتقادات و باورها و حکم و داوری و حکومت و حاکمیت لازم و ضروری و واجب عینی و شرعی است.(نحل، آیه 36) خداوند آثار و برکاتی برای این اجتناب بیان کرده است که برخی از آن ها عبارتند از:

1. بهره مندی از ولایت الهی: ايمان به خدا و كفر به طاغوت، موجب نيل به ولايت خاص الهى است.(بقره، آیات 256 و 257)
2. بهره مندی از بشارت الهی: اجتناب از عبادت طاغوت و روى آوردن به خداوند و ولایت الهی، موجب شايستگى براى دريافت بشارت الهى می شود.(زمر، آیه 17)
3. پیروی از بهترین ها: پذيرش دعوت پيامبران براى عبادت خدا و اجتناب از عبادت طاغوت، به مثابه پيروى از بهترين سخن و امور در زندگی است.(زمر، آیات 17 و 18)
4. بهره مندی از هدایت خاص: پذيرش دعوت پيامبران براى عبادت خدا و اجتناب از عبادت طاغوت، موجب بهره مندى از هدايت خاص الهى می شود.(همان؛ نحل، آیه 36) از نظر قرآن، كفر به طاغوت، همراه با ايمان به خداوند، موجب رشد و هدايت انسان می شود.(بقره، آیات 256)
5. مقام متقین: عبادت خالصانه خدا و اجتناب از عبادت طاغوت، از اوصاف تقواپيشگان است.(زمر، آیات 17 تا 20)
6. عمل به ارکان: عبادت خدا و اجتناب از عبادت طاغوت، دو ركن اساسى تعاليم انبيا و پیامبران الهی است.(نحل، آیه 36)
7. مقام خردمندان: پرهيز از عبادت و اطاعت طاغوت، از اوصاف اولواالالباب و خردمندان است.(زمر، آیات 16 تا 18)
8. نصرت الهی: کسی که تحت ولایت الهی است، به طریق اولویت از نصرت الهی بهره مند است؛ پس اجتناب از ولایت طاغوت موجب بهره مندی از ولایت الهی و نصرت خداوند می شود؛ اما کسانی که این گونه عمل نکنند همان طوری که از ولایت بی بهره می شوند از نصرت الهی نیز بهره ای نمی برند.(نحل، آیات 36 و 37)
9. استواری و آرامش: كفر به طاغوت و ايمان به خداوند، راهى استوار، محكم و مطمئن است.(بقره، آیه 256)
10. تمسک به ریسمان الهی: كفر ورزيدن به طاغوت و ايمان به خدا، باعث چنگ زدن به ريسمان محكم الهى است.(همان)