عيد رمضان آمد و ماه رمضان رفت
صدشكر كه اين آمد و صدحيف كه آن رفت
يكي از ضرب المثل هاي مردمي، تشبيه برخي از مردمان به گاو شيردهي است كه يك من شير را با يك لگدپراني از بين مي برد. در فرهنگ قرآني از اين عمل، به احباط تعبير مي شود. احباط از ماده «حبط» و در اصل به معناي فاسدكردن و هدر دادن است ولي در اصطلاح فرهنگ قرآني، احباط انجام عمل به گونه اي است كه برخلاف وجه استحقاق ثواب باشد. برخي گفته اند كه احباط به آن است كه شخص براثر اعمال نيكي، مستحق ثواب شده ولي ثواب اعمالش براثر اعمال ناپسند ديگرش از بين مي رود.
خداوند در آياتي از جمله 217 و 264 سوره بقره از حبط عمل سخن به ميان مي آورد. در آيه اخير نيز به مسئله رياكاري اشاره مي كند كه موجب ابطال و احباط كار نيك انفاق مي شود. انساني كه كارهاي خير خويش را با رياكاري از ميان مي برد هم چون همان گاو يك من شيردهي است كه با لگدپراني ظرف شيردهي را واژگون مي كند و همه شير دوشيده را تباه مي سازد. درجامعه بارها مي بينيم برخي از مردم كارهاي نيك بسياري را انجام مي دهند ولي با يك منت گذاري، همه ثواب و پاداش كار نيكشان را از ميان مي برند.
ماه رمضان، ماه خودسازي و تقرب به خداست. اين دوره كوتاه كه هرساله تكرار مي شود، شرايط مناسبي براي مردم فراهم مي آورد تا بتوانند با اعمال عبادي متعدد و پرهيز از گناهان و انجام بسياري از كارهاي نيك و صالح، به خدا تقرب جويند و در مسير تقوا و خودسازي گام بردارند، چرا كه براساس برخي از روايات، شياطين دراين ماه در غل و زنجير هستند و نمي توانند وسوسه كنند و مردم را به گمراهي دعوت و تشويق نمايند.
دراين ماه حتي كساني كه پاي بند به احكام ديني نيستند، به سوي خدا و دين مي آيند و اعمال نيك و خير بسياري انجام مي دهند؛ ولي گويي با پايان ماه رمضان يك وداع واقعي با همه اين كارهاي نيك انجام مي گيرد و قرآن بوسيده شده و روي تاقچه قرار مي گيرد و احسان و انفاق و گذشت از ياد مي رود و حتي برخي نمازهاي روزانه را ترك مي كنند، گويي كه تنها دراين يك ماه برايشان واجب بوده است.
رفتاري از اين دست در حقيقت همان مفهوم احباطي است كه خداوند در آيات قرآني از جمله در آيه 33 سوره محمد از آن پرهيز داده و در آيه 53 سوره مائده و 69 سوره توبه آن را مايه خسران و زيانكاري شخص مي داند. زيانكار كسي است كه از سرمايه زيان كند نه از سودش. بنابراين كسي كه با وداع با رمضان با همه خوبي ها و عبادت ها و نيكي ها خداحافظي مي كند، مانند شاگردي است كه در طول سال تحصيلي درس خوانده ولي در امتحان شركت نمي كند و همه آن چه را آموخته است در مقام عمل به كناري مي گذارد و يك عمر زحمات خويش را به هدر مي دهد.
عوامل حبط عمل
در قرآن براي اين رفتار زشت و نادرست، عواملي چند بيان شده كه از جمله مي توان به دنياطلبي اشاره كرد. خداند در آيات 15 و 16 سوره هود تبيين مي كند كه چگونه عامل دنياطلبي، اشخاص را به سوي چنين زيانكاري مي كشاند و همه اندوخته هاي خويش را تباه مي كنند. به اين معنا كه شخص چنان پس از ماه رمضان خود را سرگرم دنيا مي كند كه از خدا و كارهاي نيك و خيري كه انجام داده غافل مي شود. چنين غفلتي بسيار سخت است و تاثير منفي زيادي به جا مي گذارد. شبيه اين فرد را مي توان در ورزشكاري جست كه در يك دوره سخت تمريني شركت كرده و آمادگي براي رقابت در ميدان ها و عرصه هاي ورزشي را يافته ولي پس از پايان دوره سخت تمرين و ايجاد آمادگي به يك باره ورزش را كنار مي گذارد و زمينه براي انواع بيماري ها را در خود فراهم مي آورد؛ زيرا ترك ناگهاني و يكباره ورزش و تمرين، موجب بسياري از آفات در تن و روان آدمي است.
بنابراين، بايد همواره هوشيار و بيدار باشيم كه اين دوره تمرين رمضان را با ادامه همان روند به سال ديگر بكشانيم و عيدفطر و وداع رمضان را به جشن واقعي تبديل كنيم كه هر روز ما بهتر از ديروز باشد.
