نگاه رحمت و نگاه غضب خداوند
انسان وقتی از کسی عصبانی باشد، نگاهی غضبناک به او می‌کند؛ اما وقتی نسبت به کسی احساس رضایت داشته باشد، نگاهی از سر رحمت و مهربانانه به او دارد.
در آیات قرآن بیان می‌شود که خدا در روز قیامت به برخی اصلا نگاه نمی‌کند: لا یُکَلِّمُهُمُ الله وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ؛ خدا با آنان سخن نمی‌گوید و به سوی آنها در روز قیامت نظر نمی‌اندازد.(آل عمران، آیه 77)
مراد از این عدم نظر و نگاه نکردن این نیست که خدا اینان را نمی‌بیند، بلکه اینان را می‌بیند، ولی نظر رحمتی به آنان ندارد؛ زیرا آنان کافران و مشرکان و ظالمان گناهکاری هستند که از چشم خدا افتاده‌اند و خدا نظر رحمتی به آنان نمی‌اندازد.
در دعای ماثور است که مومن از امام زمان خویش می‌خواهد تا نظر رحمت به او بیندازد: وَ انْظُرْ إِلَیْنَا نَظْرهًْ رَحِیمَةً؛ به سوی ما نگاه رحمتی بینداز!(المزار الکبیر، الشیخ أبو عبد الله محمّد بن جعفر المشهدی، ص584)
باید دانست که خدا سمیع و بصیر یعنی شنوا و بینا است. این بصیرت الهی نسبت به هر چیزی است: بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ بَصیرٌ(ملک، آیه 19)؛ چنانکه شنوایی الهی نیز این گونه است که همه چیز در مسمع و منظر الهی است. بنابراین، همان طوری که خدا مومنان را می‌بیند و نسبت به آنها بصیرت دارد که همان علم الهی است، نسبت به کافران نیز بصیرت دارد؛ زیرا کافران از مصادیق«کل شی» هستند.
اما اینکه گفته می‌شود که خدا با کافران سخن نمی‌گوید یا به آنان نظری نمی‌افکند، مراد همان سخن تکریم و نظر رحمت است. از همین رو اجازه تکلم به کافران داده نمی‌شود و خدا خطاب به آنان می‌فرماید: اخْسَئُوا(مومنون، آیه 108)؛ که این خطاب لال شدن برای سگ‌ها است که کافران به کفر خویش این گونه شده و به این موقعیت رسیده‌اند: کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ.(اعراف، آیه 179؛ فرقان، آیه 44)
از نظر قرآن، خدا همان طوری که نسبت به دعا شنوایی دارد: إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ(آل عمران، آیه 38) نسبت به هر سخن دیگری حتی تهمت و غیبت نیز شنوایی دارد، اما در اینجا وقتی گفته می‌شود که خدا نسبت به دعای مومنان شنوا است، مراد همان اجابت دعا است؛ و سمیع الدعاء یعنی مجیب الدعاء. در فارسی نیز می‌گوییم: حرف مرا بشنو! یا حرف مرا شنید! به این معنا که به آن عمل کرد. پس همان طوری که خدا نسبت به مومنان نظر رحمت دارد، همچنین سمیع و شنوا نسبت به آنان است. اما نسبت به کافران نظر رحمتی ندارد و سخن آنان را نمی‌شنود، بلکه خطاب به آنان همانند خطاب به سگان می‌گوید: اخسئوا(دور شوید).
