نقش کار در عزت و استقلال ملی

بسم الله الرحمن الرحیم

تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی،‌ شعار سال 1391 خورشیدی است که از سوی مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای اعلام شده است. تولید ملی این امکان را به جامعه اسلامی ایران به عنوان ام القری اسلام در جهان معاصر می بخشد تا بتواند جامعه نمونه و شاهدی را به جهانیان معرفی کند که سبک زندگی خود را در چارچوب عقلانیت وحیانی قرآن قرار داده است و توانسته میان دین و دنیا، مادیت و معنویت و دنیا و آخرت جمع کند.

امروز همه مومنان و عدالت خواهان و مستعضفان جهان به ایران اسلامی چشم دوخته اند تا ببیند دولت اسلامی در ایران می تواند الگوی موفق از سبک زندگی قرآنی را ارایه دهد و عدالت فراگیر و جامعه را در چارچوب توحید و دین به اجرا در آورد و خود را در برابر ستمگران و مستکبران اثبات کند و استقلال و هویت خود را حفظ و دفاع و عزت و اقتدار ملی خود را به رخ دشمنان انسانیت و بشریت بکشاند؟ یا این که در اجرای دولت قرآنی در جهان معاصر شکست می خورد و نمی تواند فرهنگ تمدنی اسلام را تحقق بخشد.

تاکید رهبری بر حمایت از کار و سرمایه ایرانی در اجرای تحقق تولید ملی و رهایی از وابستگی های اقتصادی و اثبات توانمندی نظریه های اسلامی برای رشد و شکوفایی اقتصادی و تحقق تمدن اسلامی، از آن رو مهم است که اگر این الگوی اسلامی در جهان معاصر تحقق یابد، دیگر ملت ها و امت ها به سوی الگوی ارایه شده از سوی ام القری اسلام در ایران گرایش می یابند و خواهان تحقق اسلام ایرانی در سطح جهان می شوند و گام بلند به سوی جهانی سازی اسلام بر داشته می شود و انتظار واقعی منتظران امام زمان(عج) رقم می خورد و معنا می یابد.

نویسنده در این مطلب بر آن است تا با مراجعه به آموزه های وحیانی قرآن، نقش و ارزش کار را در تحقق اهداف متعالی اسلام نشان دهد و تاکید قرآن و اسلام و رهبری را در شعار تولید ملی، تعلیل و تحلیل و تبیین نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

ارایه نمونه ایرانی اسلام در جهان معاصر

شاید برخی از تعابیر چون اسلام شیعی یا اسلام ایرانی یا مکتب ایرانی به سبب سوء برداشت ها نوعی بیزاری و تنفر را در شخص بر انگیزد. تاکید بر ملی گرایی و تعابیر چون تولید ملی، حمایت از کار ایرانی یا سرمایه ایرانی در حالی که آن چه از سوی رهبران اسلام در امروز و دیروز بیان شده است امت اسلام و تفکر جهانی است، شاید چنین حالتی را موجب شود. شاید برای برخی تاکید بر عناصری چون کشور، ملی، ملت، ایران و مانند آن به معنای عدول از طرح ها و الگوهای اسلامی در نظام سیاسی باشد؛ زیرا اسلام به دور از مرزها و محدودیت های قومی وملی خواهان ایجاد امت مبتنی بر وحدت هدف و روش و سبک زندگی است. به نظر می رسد که نوعی تناقض و یا تناقض نمایی در تعابیری چون اسلام ایرانی و یا اسلام شیعی یا تولید ملی و سرمایه ایرانی وجود داشته باشد. این در حالی است که امام خمینی(ره) به عنوان نظریه پرداز الگوی امروزی نظام سیاسی اسلام، به شدت با عناصر ملی گرایی مخالفت می کرد و گاه ملی گرایی را علیه اسلام گرایی می یافت.

اما باید توجه داشت که این نوع تعابیر که از سوی امام خامنه ای و برخی از رهبران فکری نظام اسلامی در ایران مطرح می شود به معنای ملی سازی اسلام و ایرانی کردن نیست؛ چنان که تعبیری چون اسلام شیعی به معنای شیعی کردن اسلام نیست؛ بلکه به این معناست که برداشت هایی چندی درباره اسلام ارایه و به شکل مکتب تدوین و تبیین شده است که اسلام سنی در برابر اسلام شیعی دو رویکرد متفاوت از برداشت هاست.

پیامبر گرامی(ص) وقتی در مدینه با عناصر عربی ، نخستین دولت اسلامی را ایجاد کرد، به این معنا نبوده است که عنصر عربیت و قومیت عربی، مولفه اصلی اسلامیت دولت اوست، بلکه به این معنا بود که عناصر قومی عربی، در ایجاد این طرح نخستین با او همکاری کردند و مدینه به عنوان ام القری اسلام مطرح و حفظ و دفاع از آن واجب شد.

در جهان معاصر، امام خمینی(ره) نظام اسلامی واندیشه سیاسی اسلام را به شکل امروز در چارچوب نظام ولایت فقیه ارایه می کند و نخستین مردمی که به حمایت از این طرح و نظریه اقدام می کنند ملت مسلمان ایران بودند. البته همان گونه که در مدینه النبی و دولت مدنی پیامبر(ص) در عصر نخست اسلامی، اقوام غیر عربی چون ایرانی و رومی و حبشی و مانند آن حضور داشتند، در مدینه امام خمینی در ایران اسلامی، نیز اقوامی دیگر از عرب عراقی و لبنانی و اقوام افغانی و پاکستانی و هندی حضور قوی و موثری داشتند. هر چند که اکثریت را ایرانیان با قومیت های چند گانه تشکیل می دهند، ولی هر گز این بدان معنا نیست که اسلام یک الگوی جهانی برای همه اقوام نیست، بلکه بدان معناست که نخستین اقدام عینی برای تحقق نظام سیاسی اسلام از سوی ایران پذیرفته و انجام شده است.

بنابراین، هنگامی که از مکتب ایرانی اسلام یا اسلام ایرانی یا عناوین از این دست چون تولید ملی و سرمایه ایرانی سخن به میان می آید، به معنای حفاظت بر ام القری اسلام است که در این جغرافیا شکل گرفته است. این تاکید بر عناصری چون ایران همانند تاکید خداوند در قرآن و پیامبر(ص) در روایات متعدد بر یثرب و مدینه است؛ زیرا مدینه نماد عینی دولت اسلام است و تاکید بر دولت ایرانی همانند تاکید بر دولت مدنی پیامبر(ص) است.

هم چنین حفاظت و حمایت از مرزهای جغرافیایی ایران و ملت ایران به معنا حمایت و حفاظت از مرزهای مدینه النبی و امت اسلامی بود که در شکل ملت عربی در مدینه گرد آمده بودند. پس هیچ گونه تناقص یا تناقض نمایی در تعابیری چون مکتب ایرانی اسلام، اسلام شیعی، تولید ملی و سرمایه ایرانی نیست؛ زیرا معنا و حقیقت مفهومی آن که مراد گویندگان و کاربران آن است، همان امت اسلام است که در محدوده جغرافیایی ایران شکل گرفته است و نخستین دولت اسلامی را براساس نظام ولایی قرآن و اسلام در ایران ایجاد کردند و نخستین تجربه امروزی از دولت ولایی اسلام را ارایه نمودند.

رهبری دولت و نظام اسلامی حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) هم چون پیامبر(ص) تلاش می کند تا در مرزهای جغرافیایی مدینه النبی امروز یعنی ایران اسلامی، دولت مقتدر اسلامی را ایجاد و به عنوان نمونه عینی از دولت اسلامی را به جهانیان معرفی نماید. از این روست که با ارایه شعارها و طرح ها ونظریه هایی می کوشد تا الگوی تمدنی و فرهنگی اسلام را به جهانیان ارایه دهد و همگان از مستعضفان و عدالت خواهان را به سوی دولت اسلامی دعوت کند و جهانیان را با ارایه کتاب قانون اسلام، قدرت و اقتدار نظام اسلامی و روشنگری از حق و حقوق خود، وادار به قیام علیه مستکبران و ستمگران کند و ماموریت پیامبران را به اتمام رساند و امکان قیام توده های عدالت خواه را علیه ظالمان فراهم آورد.(حدید، ایه 25)

نقش تولید ملی در استقلال ملی

آن چه نظام اسلامی در محدوده جغرافیایی امروز ایران اسلامی به عنوان ام القری امروز جهان و مدینه النبی معاصر، نیاز دارد، ارایه الگوی عینی از سبک زندگی اسلام است. جامعه و دولت اسلامی می بایست دولت و جامعه ای را ایجاد کند که عناصر مهم خوشبختی وسعادت در آن فراهم آید. بنابراین آسایش و آرامش می بایست در ایران اسلامی به گونه ای فراهم آید که به عنوان بهشت زمینی مطلوب همگان باشد؛ زیرا همه انسان ها و جوامع انسانی بر آن هستند که سعادت و خوشبختی را در چارچوب آسایش و آرامش برای ملت و جامعه خود فراهم کنند.

اگر جامعه اسلامی و نظام اسلامی نتواند عناصر خوشبختی وبهشت زمینی را تحقق بخشد، نمی تواند مدعی نمونه و الگوی جهانی برای دیگر جوامع بشری باشد. از این روست تمام تلاش رهبران جامعه اسلامی این است که این دو مولفه را در ایران اسلامی به عنوان ام القری و مدینه النبی امروزی ایجاد کنند تا انگیزه ای برای جوامع دیگر بشری شود.

دولت اسلامی تلاش دارد تا سبک زندگی خاص خود را که برگرفته از آموزه های قرآنی است به نمایش گذارد و آن را برتر و عالی تر از سبک های دیگر زندگی چون سبک اروپایی و یا سبک آمریکایی یا چینی و ژاپنی و مانند نشان دهد.

البته در برابر تلاش هایی که دولت اسلامی انجام می دهد گفتمان های رقیب دیگر در کنار دشمنان سوگند خورده اسلام و ایران اسلامی بر آن هستند تا گفتمان اسلامی موجود در ایران اسلامی را ناکام کنند و به شکست بیانجامد و نتواند الگویی برای دیگر ملت ها و کشورها قرار گیرد.

بنابراین، دشمن درونی و بیرونی اجازه نمی دهد تا به سادگی گفتمان اسلامی و سبک زندگی اسلام ایرانی به موفقیت و کامیابی برسد و الگویی برای دیگران شود.

از آن جایی که امنیت و آرامش و رفاه و آسایش دو مولفه اصلی خوشبختی است، تمامی تلاش بر آن است تا این دو مهم در ایران اسلامی تحقق نیابد و مردم رنگ آرامش و آسایش را نبینند. جنگ های تحمیلی و ترورها و تحریم ها و فشارهای اقتصادی در راستای ناکامی دولت اسلامی در این عرصه ها ایجاد و پیگیری شده است.

از آن جایی که دشمن در ایجاد ناامنی و فقدان امنیت و آرامش در ایران ناکام شده اند، اکنون تلاش می کنند تا با فشارهای اقتصادی و تحریم در این زمینه ها آسایش و رفاه را از جامعه ایرانی حذف کنند یا کاهش دهند تا شکست در این عرصه را به عنوان ناکامی گفتمان اسلامی به جهانیان معرفی کنند و مردم را از الگوبرداری از ایران اسلامی باز دارند.

از آن جایی که تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی می تواند این نقشه دشمنان را ناکام گذارد، حمایت از تولید ملی به عنوان یک شعار اصلی و مهم در عرصه الگوسازی مطرح شده است؛ زیرا تولید ملی ضامن استقلال و عزت ایران اسلامی خواهد بود و اجازه می دهد تا ایران اسلامی الگوی برتر خود را به جهانیان معرفی کند.

نقش و ارزش کار در تولید آسایش و رفاه

واژه کار در فرهنگ و ادبیات فارسی به معنای هر آن چیزی است که از شخص صادر گردد و شخص خود را بدان مشغول سازد.( لغت نامه، دهخدا، ج 11، ص 15817، «كار») اما در اصطلاح کار معنا و مفهوم خاصی دارد؛ زیرا کار تنها به فعالیتی گفته می شود که به وسيله آن انسانها از طبيعت بهره مى گيرند و بدين سان بقاى خود را تأمين مى كنند.( دائرة المعارف تطبيقى علوم اجتماعى، ج 1، ص 423، «كار»)

در حقیقت کار، فعالیتی است که انسان برای بهره مندی از طبیعت انجام می دهد و با آن تغذیه و آسایش و رفاه خود را تامین و تضمین می کند و زمینه بقای خود را فراهم می آورد؛ زیرا بقای انسان در جهان مادی بستگی به تامین اموری دارد که جز به کار تحقق نمی یابد؛ هر چند که در برخی از مناطق یا فصول سال، همه وسایل آسایشی و اقتصادی فراهم است ولی تامین و تضمین آن در همه اماکن و ازمنه نیازمند کار است. اگر میوه ای است نیازمند گردآوری و چیدن است و اگر ماهی است نیازمند صید و شکار است و یا اگر جایی بارانی یا آفتابی است نیازمند سرپناهی است و اگر جانوری درنده وجود دارد، نیازمند کاری است تا خود را از آن حفظ کند. بنابراین، انسان همواره می بایست کار کند تا از طبیعت بهره مند شود و بقای خود را تامین و تضیمن کند.

خداوند در آیاتی چند بهره مندی از فضل الهی و برخورداری از نعمت ها را کار معرفی کرده و كار را ارزشمند و راهى براى تحصيل فضل خدا دانسته است.(بقره، آیه 198؛ نحل، آیه 14؛ اسراء، آیات 12 و 66؛ قصص، ایه 73 و آیات دیگر)

از آن جایی که بهره مندی از آسایش و برخورداری از نعمت های الهی در زمین و دنیا، مبتنی و متکی بر کار است، خداوند در آیاتی چند از جمله آیات پیش گفته، مردمان را به کار و تلاش و کسب و تولید تشویق و ترغیب کرده است. اصولا خداوند در آیه 61 سوره هود بیان می کند که یکی از اهداف آفرینش انسان و انتخاب وی به عنوان خلیفه الهی در زمین، آبادانی و استعمار زمین است که این جز به کار و تلاش امکان پذیر نیست. در حقیقت انسان تا زمانی که به عنوان خلیفه خداوندی در زمین و در دنیا بسر می برد، ماموریت دارد تا کار کند و با کار و تلاش خود می بایست به تغییر و تحول در زمین اقدام کند و تغییرات مطلوبی را در زمین پدید آورد و فرصت بهره مندی بیش تر از مواهب زمینی را برای خود فراهم آورد و با تغییرات مثبت و مطلوب در زمین و منابع و موجودات آن، کمال را برای آنان رقم زند.

از جمله این تغییرات مطلوبی که انسان در موجودات و گیاهان و جانوران یا حتی جمادات ایجاد می کند، تغییرات ژنیتکی است که موجب افزایش بهره وری از آنان می شود. بهره مندی از انرژی هسته برای مبارزه با آفات گیاهان و جانوران و افزایش رشد و کمال یابی آنان، تنها در سایه سار کار شدنی است. هم چنین بهره مندی از فنآوری های نوین چون فن آوری نانو، مهندسی ژنیتیک و سلول های بنیادین در درمان و تامین قطعات یدکی انسان و گیاهان و جانوران،‌همه تغییرات مثبتی است که به وسیله کار و خلاقیت انسانی در مقام خلافت الهی صورت می گیرد. اصولا انسان با کار است که مقام خلافت الهی خود را تثبیت می کند؛ زیرا هرگونه تغییرات و استعمار و آبادانی در زمین به عنوان عمل به ماموریت و وظیفه الهی خلافت الهی، نیازمند کار است.

این جاست که ارزش کار در اسلام و قرآن به خوبی بیان شده است؛ زیرا ارزش کار انسانی این است که در مقام خلافت الهی وارد می شود و تغییرات مثبتی که خداوند می خواهد در زمین انجام گیرد، به وسیله دستان کارگران خلاق انجام می گیرد.

بر اساس آن چه بیان شده هم چنین دانسته شد که دامنه کار و فعالیت انسانی بسیار گسترده است و انسان در مقام عامل و کارگر خداوند در زمین، ماموریت دارد تا هرگونه تغییرات مثبتی را در زمین موجب شود تا ضمن کمال رسانی آن موجودات از جمادات و گیاهان و جانوران، خود نیز از آن ها به خوبی بهره گرفته و موجبات کمال خود را در مقام خلافت ربوبی الهی فراهم کند.

کارهای انسان از آجر پزی و تغییر شکل در خاک گرفته(قصص، ایه 38) تا استخراج فلزات و تغییر و تبدیل آن(کهف، آیه 96)، تا سد سازی و مهار آب های سطحی(کهف، ایات 94 و 96) ، نجاری(سباء، آیه 14)، حجاری و سنگتراشی(حجر، ایه 82)، کشتی سازی(کهف، آیه 79) و تغییرات در گیاهان و جانوران و خلق موجودات جدید مانند قاطر یا همان استر و به عربی بغل و بغال(نحل، ایه 8) از جمله وظایف و ماموریت هایی است که انسان به عنوان خلیفه الهی در مقام استعمار الارض و آبادانی آن می بایست انجام دهد.

انسان ها افزون بر این که توانایی کار را دارا می باشند و از این موهبت می توانند به خوبی بهره مند شوند(اسراء، ایه 66؛ قصص، آیه 73) از این توانایی برخوردار می باشند که دیگر موجودات را به کار بگیرند و به خدمت خود در آورند و حتی جنیان که دارای اراده و اختیار هستند به کار آورند و به خدمت خود بگیرند.(سباء، آیات 12 و 13؛ ص ، ایه 37)

انسان ها با کار و تلاش خود و تغییراتی که در زمین و موجودات آن ایجاد می کنند می توانند آسایش و آرامش و رفاه را برای خود فراهم آورند؛ زیرا کار و تلاش تنها راه رسیدن به آسایش و بهره مندی از مواهب زمینی است. پس می بایست به کار به عنوان تنها عامل آسایشی و رفاهی خود توجه کرد و هرگز دست از کار و تلاش بر نداشت.

خداوند در آیاتی از جمله آیه 12 سوره اسراء و 73 سوره قصص و 11سوره نباء، روز را زمان کسب و کار معرفی کرده است و از مردمان خواسته است در روز به کار و تلاش بپردازند و با استراحت شبانه خود را برای کار بهتر و مفید تر آماده سازند.

کار، عامل مالکیت

از نظر قرآن یکی از عوامل مالکیت انسان و تسلط او بر منابع زمینی، کار است. پس انسان همان گونه که از طریق ارث و هبه و انفاق مالک چیزی می شود، با کار خود مالک چیزهایی می شود که در آن تغییراتی را ایجاد کرده است.

هر انسانی با کاری که انجام می دهد مالک دسترنج خود خواهد بود.(نساء، ایه 32؛ نجم، آیه 39) البته بر اساس آموزه های قرآنی این سببیت اختصاص به کار مردان ندارد و زنان نیز مالک دسترنج و کار خود می باشند.(نساء، ایه 32) بنابراین تفاوتی میان مرد و زن نیست و هر انسانی مالک دسترنجی است که با کار و تلاش به دست آورده است.

نقش سرمایه در کار و تولید

کار به تنهایی نمی تواند تاثیر به سزایی در تولید به جا گذارد،‌بلکه نیاز است تا در کنار کار، سرمایه ای نیز وجود داشته باشد. بسیاری از مردم توانایی انجام کارها را دارند ولی سرمایه ای ندارند تا آن را به کار گیرند. این جاست که نقش سرمایه در کار روشن می شود.

سرمایه کار می تواند، پول، زمین، آب و خاک و مانند آن باشد. اگر شما توانایی انجام حجاری و یا نجاری را دارید، لازم است تا سنگ و چوبی را در اختیار داشته باشید تا بر روی آن سنگتراشی و نجاری و حجاری کنید.

دشمنان همواره تلاش می کنند تا سرمایه گذاری را محدود کنند یا سرمایه ها را به غارت برند تا زمینه کار و تولید از میان برود. غارت منابع خام و یا مصادره سرمایه ها از جمله روش هایی است که دشمنان برای کاهش تولید انجام می دهند تا از رشد و شکوفایی اقتصادی جلوگیری به عمل آورند. خداوند در آیه 79 سوره کهف گزارش می کند که عمال ستمگران به مصادره سرمایه ها اقدام می کردند و حتی حضرت خضر(ع) مجبور می شود برای محافظت از سرمایه و کار مومنان، با معیوب ساختن از مصادره سرمایه کار ایشان جلوگیری به عمل آورد.

البته دولت اسلامی نیز می بایست ضمن محافظت بر سرمایه ای ملی امت، تلاش کند تا با مصادره سرمایه های دشمنان امکان رشد و شکوفایی اقتصادی را از آنان بگیرد. حمله دولت اسلامی ام القری مدینه به کاروان تجاری دشمنان مشرک مکی به قصد کاهش سرمایه های آنان انجام می گرفت.

حفظ سرمایه های ملی از نفت و گاز و فلزات و خاک و آب از وظایف دولت اسلامی است؛ زیرا بدون سرمایه ملی نمی توان امید به تولید و کار آفرینی مفید داشت. بنابراین، بهره مندی از سرمایه ملی و حمایت از کار با سرمایه ملی به معنای حمایت از تولید ملی است. اگر کسی خواهان تولید ملی و شکوفایی اقتصادی و رهایی از وابستگی و دست یابی به استقلال کامل است، می بایست بر حفاظت از سرمایه ملی و کار توجه داشته باشد.

البته سرمایه های ملی تنها به منابع مادی اختصاص ندارد و منحصر در این امور نیست، بلکه منابع انسانی مهم ترین سرمایه ملی است که دولت اسلامی در اختیار دارد و لازم است تا بر منابع انسانی محافظت کرده و اجازه فرار مغزها را ندهد و آگاه باشد که دشمنان در این اندیشه هستند که منابع انسانی و کار آفرین را از دولت اسلامی خارج کرده و دست دولت اسلامی را از منابع انسانی کوتاه کنند. بی گمان متفکران و دانشمندان جوان ایرانی مهم ترین سرمایه های ملی است که دولت می بایست بر حفظ و حمایت آنان تاکید کند و بیش از سرمایه مادی در اندیشه سرمایه معنوی و انسانی باشد.