سفر از نظر آموزه های اسلامی می تواند دارای احکام پنج گانه اسلامی باشد یعنی از واجب تا حرام را شامل شود. برخی از سفرها از نظر اسلام واجب است مانند سفری که برای حج، جهاد و نذر است؛ هم چنین سفر برای کار و تجارت و صله رحم و مانند آن مستحب است؛ چنان که سفرهای تفریحی مباح و جایز است؛ البته برخی سفرهایی که به قصد خوشگذرانی باشد نه برای کسب روحیه و تغییر ذائقه، حرام دانسته اند؛ چنان که سفر شکاری به قصد تفریح حرام است.
هم چنین سفرهای به قصد انجام عمل گناه و نیز رفتن به محیط فاسد و گناه آلود حرام است. از نظر آموزه های اسلامی حرمت سفر یا به لحاظ خود سفر است، مانند سفرى که موجب اذیت و آزار پدر و مادر شود و یا سفر زن بدون اجازه شوهر در صورت منافات داشتن با حق شوهر و نیز سفرى که مصداق فرار از جهاد در راه خدا باشد؛ و یا حرمت سفر به جهت دستیابى به هدف و غرض حرامى است؛ هرچند که اصل سفر با قطع نظر از آن جایز باشد، مانند سفر به انگیزه راهزنی، یا کشتن مسلمانی و یا فروختن شراب و یا هر کار باطل و حرامی دیگر.
اما سفری که مکروه است برخی از سفرها در زمان های خاص است که روایات مطرح شده، مانند سفر از آغاز ماه رمضان تا بیست و سوم ماه مبارک که مکروه دانسته شده است.
در آیات قرآنی سفر رفتن برای درس آموزی و عبرت گیری مورد تاکید قرار گرفته است. خداوند بارها از مردم می خواهد تا به اطراف و اکناف سفر کنند و نسبت به حقایق آگاهی یابند. به عنوان نمونه در آیه 82 سوره غافر می فرماید چرا برای آگاهی از حقایق به سیر و سفر نمی پردازید؟ سفر برای تجارت و کسب روزی نیز در آیه 20 سوره مزمل مورد تاکید قرار گرفته است.
خداوند در آیه 46 سوره حج سير و سياحت در زمين را عامل بصيرت و رهايى از كوردلى می داند و این گونه به مساله گردشگری توجه می دهد. در این میان سفر به مراکز تاریخی و تامل در آن ها بسیار مهم دانسته شده است. از جمله در آیه 137سوره ال عمران از مردم خواسته تا به سیر و سیاحت در میان آثار باستانی و تاریخی پیشینان خود بپردازند تا مایه آموزش و عبرت و درس آموزی آنان شود.
از نظر قرآن سير و سياحت در زمين، مايه معرفت و یکی از راههاى شناخت انسان نسبت به حقايق است؛ چرا که حضور در مناطق مختلف جهان موجب افزایش ایمان به قدرت خداوند و نیز معاد و رستاخیز انسان می شود. انسان وقتی در میان جنگل ها می رود با دیدن مناظر گوناگون و تنوع و تعدد گیاهان و گل ها و نیز مرگ و رویش گل و گیاه به یاد رستاخیز می افتد و حقیقت معاد برای او آشکار می شود.
در این میان انسان بهتر است که از نزدیک خود شروع کند. ما در پیرامون خود مناطق مختلف گردشگری داریم که هنوز در آن ها حضور نیافته ایم. خداوند در آیات 137 و 138 سوره صافات می فرماید که به همین نزدیکی های خود سفر کنید تا حقایقی برای شما آشکار شود. قوم لوط در همین نزدیکی شما بودند و الان شما صبح و شام از کنار آن می گذرید. به این معنا که با یک سفر کوتاه یک روزه و دو روزه می توانید به این مناطق دسترسی داشته باشید و از آن ها عبرت و پند بگیرد.
پس انسان بهتر است که از همین مناطق نزدیک خودش شروع کند و حقایق را بشناسد. بهره گیری از طبیعت و سود بردن از سیاحت و سیر و سفر وقتی با آشنایی و درنگ و تفکر همراه باشد می تواند بسیار مفید و سازنده باشد. اگر این سفر به مناطق پیرامونی محیط زندگی خود باشد امکان بهتری برای یادگیری و درس آموزی فراهم می شود؛ زیرا این ها نشان می دهد که تفاوت های فرهنگی ومحیطی و قدرتی و ثروتی بسیاری ندارید با این همه برخی به سبب گناهان چگونه دچار بدبختی شدند.
به هر حال، سفر به محیط زیست و پیرامون خود گام نخست برای آشنایی با جهانی است که می بایست با سیر و سفر و سیاحت آن را شناخت و از آن برای رسیدن به کمالات و حقایق بهره برد.
