مَحبّت ها و مِنّت های خدا به انسان

بسم الله الرحمن الرحیم

بی گمان شناخت محبت ها و منت های الهی به انسان، گامی برای شکرگزاری است؛ زیرا وقتی انسان با محبت ها و منت های الهی به بشر مواجه می شود، به طور طبیعی در مقام شکر و سپاس قرار می گیرد و با زبان و قلب و عمل شکرگزاری می کند. این که خدا در آیات قرآنی، نعمت های بی کران خویش به بشر را یادآور می شود، توجه دهی به بشر است تا شکرگزار نعمت ها باشد. بیان و ذکر نعمت ها به ویژه، محبت ها و منت های الهی به بشر می تواند دل های خاشع و خاضع در برابر خدا را به سوی شکرگزاری سوق دهد و انسان را در مقام شاکرین قرار دهد.

مصادیقی از منت های الهی

منّت از ریشه «منن» به معنای «قطع» است؛ البته منت به قطع و برشی اطلاق می شود که شخص را بی نیاز از غیر می کند ؛ چرا که با منّت، یک برش کامل بدون هرگونه وابسته و پیوند ایجاد می شود. وقتی خدا نعمتی به انسانی ارزانی کند که دیگر نیازی به نعمت دیگری نداشته باشد، آن را منت می گویند.

در آیات قرآنی بارها از «أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ»(انشقاق، آیه 25؛ تین، آیه 6؛ قلم، آیه 3) سخن به میان آمده است. اجر غیر ممنون، پاداشی است که هیچ قطع و برشی ندارد؛ یعنی از ابدیت و پایایی و مانایی برخوردار است.

نعمت هایی که خدا به شکل منت به انسان عطا می کند، از چنین خصوصیاتی برخوردار است که منتی بی پایان است به طوری که انسان نیازی به غیر برای تکمیل یا بقای آن ندارد.

1. اسلام و ایمان: از جمله مصادیق مهم منت های بی پایان الهی می توان به اسلام و ایمان، یاد کرد که از نعمت ها و منّت هاى بزرگ، از جانب خداوند بر مردم است(انعام، آیه 53)؛ زیرا اگر هدایت های الهی نباشد هیچ کس به سمت ایمان و اسلام رهنمون نمی شود(حجرات، آیه 17)؛ چرا که حتی اگر پیامبر(ص) دوست داشته باشد تا کسی هدایت شود و مسلمان و مومن گردد اگر خدا نخواهد چنین اتفاقی نخواهد افتاد.(قصص، آیه 56)
2. بعثت : از نظر قرآن، بعثت از جمله بعثت پیامبر(ص) در میان مردم جاهل برای تعلیم علوم وحیانی کتاب و حکمت الهی و تزکیه نفوس انسانی از مصادیق بسیار مهم منت های الهی به بشر است.(آل عمران، آیه 164)
3. حکومت و امامت: هم چنین از نظر قرآن، حکومت مومنان و فرمانروایی صالحان و محسنان از جمله پیامبرانی هم چون حضرت یوسف(ع) منتی بزرگ بر آن حضرت (ع) و مردمی است که ایشان بر آنان فرمانروا و حاکم شده است.(یوسف، آیات 78 و 90) از همین روست که خدا حکومت و امامت پیامبران و صالحان بر یهودیان را از مصادیق منت بر ایشان دانسته و یادآور چنین منتی شده تا شکرگزار آن باشند.(قصص، آیات 4 و 5)
4. رسالت و پیامبری: از نظر قرآن هر کسی نمی تواند در جایگاه بلند و رفیع رسالت و پیامبری قرار گیرد، مگر آن که خدا به آن شخص منت نهاده و او را بر اساس مشیت حکمیانه خویش برای این مسئولیت برگزیده باشد.(ابراهیم، آیه 11)
5. هدایت به اسلام و ایمان: همان طوری که خود امر اسلام و ایمان به عنوان یک منت بزرگ الهی برای بشر و جن است، هم چنین هدایت انسان به اسلام و ایمان نیز منت الهی بر کسانی است که هدایت به اسلام و ایمان می شوند و مشیت حکیمانه الهی به آن تعلق گرفته است.(حجرات، آیه 17)
6. نجات و رهایی از ظلم: از دیگر منت های بزرگ الهی به افراد آن است که ایشان را از ظلم ظالمان و ستمگران رهایی و نجات بخشد و به دولت و حکومت عدل برساند.(قصص، آیات 4 و 5؛ صافات، آیات 114 و 115)
7. رهایی از دوزخ: متقین می بایست شاکر خدا باشند که از دوزخ الهی نجات یافته اند و خدا بر ایشان منت گذاشته و آنان را به جای دوزخ به بهشت برده است. اصولا این که انسان به دوزخ نمی رود و از آن در امان می ماند خود منتی بزرگ از سوی خدا است.(طور، آیات 17 و 27)
8. نجات از کیفر: کسانی که در دل آرزوهای باطل هم چون ثروت قارونی دارند، می بایست خدا را شکر کنند که بر ایشان منت گذاشته با قارون کیفر و مجازات نکرده است.(قصص، آیات 79 و 82) البته این امر اختصاص به مردم عصر قارون ندارد، بلکه سنت الهی است که خدا به سبب آرزوهای باطل دنیوی و علاقه مندی به قارون های زمان، ما را مجازات نمی کند.

عوامل جلب محبت ایمانی

از نظر قرآن، یکی از مهم ترین منت های الهی به بشر هدایت به سوی اسلام و ایمان است. کسی که مسلمان و مومن شده می بایست شاکر چنین امری باشد؛ زیرا محبت الهی شامل حال او شده است که منت اسلام و ایمان را نصیب و بهره او کرده است. خدا در قرآن می فرماید: وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ ؛ ليكن خدا ايمان را براى شما محبوب و دوست‏ داشتنى گردانيد و آن را در دلهاى شما بياراست و كفر و پليدكارى و سركشى را در نظرتان ناخوشايند ساخت. آنان كه چنين‏اند همان راشدون و ره‏يافتگانند. (حجرات، آیه ۷)

از نظر قرآن، برای این که انسان محبوب خدا شود و بر او منت نهد، می بایست عوامل و بسترهایی را فراهم سازد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. احسان: از نظر قرآن، احسان و نیکوکاری مالی و رفتاری همانند عفو و گذشت از خطا دیگران و پیشدستی در سلام و کارهای نیک، عامل مهم در جلب محبت الهی است.(بقره، آیه 195؛ آل عمران، آیات 134 و 148؛ مائده، آیات 13 و 93)
2. محبت پیامبر: پیروى از محمّد(صلى الله علیه وآله)، مایه جلب محبّت الهى و بهره مندی از منت های الهی خواهد بود.(آل عمران، آیه 31)
3. تقوای الهی: از مواردی که موجب جلب محبت الهی می شود، حفاظت از تقوای الهی و انجام به همه آموزه های وحیانی اسلام است.(آل عمران، آیه 76؛ توبه، آیات 4 و 7)
4. توبه: از نظر قرآن، کسانی که از گناه وخطای خویش توبه کرده و به سوی خدا باز می گردند، از محبت الهی برخوردار خواهند شد.(بقره، آیه 222)
5. توکل: انسانی که در امورش خدا را وکیل خویش می سازد و امور را به او واگذار می کند، از محبت الهی برخوردار می شود.(آل عمران، آیه 159)
6. جهاد: مجاهدان در راه خدا به سبب ورود در عرصه کارازها از محبت الهی برخوردار می شوند.(آل عمران، آیه 146؛ مائده، آیه 54؛ صف، آیه 4)
7. صبر: شکیبایی در مشکلات به ویژه در میادین جهاد عامل جلب محبت الهی به سوی انسان است.(آل عمران، آیه 146)
8. طهارت : انسانی که طهارت جسمی و روحی داشته باشد ، مورد عنایت الهی قرار گرفته و محبوب خدا می شود.(بقره، آیه 222؛ توبه، آیه 108)
9. عدالت: اجرای عدالت به ویژه عدالت قسطی و اقامه سهم و قسط هر کسی از جمله عوامل جلب محبت الهی به سوی انسان است.(مائده، آیه 42؛ حجرات، آیه 9؛ ممتحنه، آیه 8)
10. تواضع: از نظر قرآن تواضع و فروتنی به ویژه در برابر خدا عامل مهم در جلب محبت الهی است.(مائده، آیه 54)
11. اطاعت: اطاعت از خدا و رسول الله(ص) در اموری که شریعت و پیامبر(ص) فرمان می دهند، عامل مهم در جلب محبت الهی است.(همان)
12. شجاعت: شجاعتی که برای خدا باشد و شخص جز از خدا از هیچ کس نترسد و به میادین نبرد و عمل بشتابد، و از سرزنش و ملامت دیگران هراسی نداشته باشد، محبوب خدا می شود.(همان)

در برابر کسانی که اهل خیانت(نساء، آیه 107؛ انفال، آیه 58؛ حج، آیه 38)، فرحناک و بدمست و سرمست از مال و منال دنیا(قصص، آیه 76)، ظالم و ستمگر(آل عمران، آیه 57 و 140؛ شوری، آیه 40)، کافر(آل عمران، آیه 32؛ روم، آیه 45)، ناسپاس(بقره، آیه 276؛ حج، آیه 38؛ شوری، آیه 40)، گناهکار(بقره، آیه 276؛ نساء، آیه 107)، متعدی و متجاوز(بقره، آیه 190؛ مائده، آیه 87؛ اعراف، آیه 559) ، متکبر خیالباف(نساء، آیه 36؛ لقمان، آیه 18؛ حدید، آیه 23)، مستکبر در عمل اجتماعی و سیاسی(نحل، آیه 23)، مسرف (انعام، آیه 141؛ اعراف، آیه 31) و مفسد فی الارض (مائده، آیه 64؛ قصص، ایه 77) است از محبت خدا بهره ای نمی برد بلکه خدا او را دوست نمی دارد و هیچ منت و نعمتی خاص به او نمی دهد.