عرفانعلوم قرآنیمعارف قرآنی

مراتب سه گانه بهره گيري از قرآن

قرآن،راهنماي كامل

قرآن راهنماي آدمي به سوي كمال و تمام انسانيت است. انسان با بهره مندي از آموزه هاي شناختي و دستوري آن مي تواند راه و هدف خويش را بيابد و با عمل به آموزه هاي آن، خود را چنان بسازد كه هدف آفريدگار و آفرينش است. عبوديت راهي به سوي الوهيت و ربوبيت آدمي است. اين عبوديت تمام و كمال نيز تنها در صراط مستقيمي به دست مي آيد كه در آموزه هاي وحياني قرآن ترسيم شده است.

آدمي در اين مسير عبوديت، تقرب به الوهيت مي يابد و با رنگ خدايي گرفتن در گام نخست، اسماي الهي را صفت خويش مي سازد و در گام بعدي، اسماي الهي را جزو ذات خود قرار مي دهد و در مقام الحي القيوم مي نشيند و متاله و خدايي مي گردد. آن گاه در گام سوم، ماموريت مي يابد تا در مقام ربوبيت ظاهر شود و رباني گردد و ربوبيت ديگران را با خلافت الهي به عهده گيرد.

بنابر اين، مي توان گفت كه قرآن كتاب شناختي و پرورشي است كه انسان با هر آيه اي كه قرائت مي كند، خود و هستي و خدا را مي شناسد و باهدف و راه كمال آشنا مي شود و با عمل به آموزه هاي وحياني كه از آن به سعي و عمل صالح ياد مي شود، خود را مي سازد؛ چرا كه انسان عمل را مي سازد و عمل نيز انسان را مي سازد و پرورش مي دهد و تا مقام تقرب عبوديتي كه كنه و جوهر و ذاتش الوهيت است خودسازي مي كند. آن گاه كه با شناخت به همه گزاره هاي شناختي و عمل به همه آموزه هاي دستوري، متاله و كامل شد و تمامي اسماي الهي را جزو ذات خويش نمود، در مقام كامل كننده و مكمل ظهور مي يابد و در مقام رباني و ربوبيت مي نشيند و خلافت الهي را به تمام و كمال به عهده مي گيرد.

از قرائت تا تلاوت

هر انساني كه با قرآن رو به رو مي شود ، براساس آموزه هاي قرآني بايد سه مرتبه را بگذراند تا به تمام كمال دست يابد و كامل كننده شود. نخست آن مي بايست قرآن را قرائت كند، لذا نخستين فرمان الهي، «اقرء باسم ربك» است تا از اين راه به شناخت كامل از هستي و خود و خدا دست يابد. شناخت كامل زماني براي آدمي پديد مي آيد كه تا مي تواند و شدني است از آيات قرآني بخواند و از تكرار آن خسته نشود تا زماني كه قرآن بخشي از وجود وي شود. (مزمل، آيه 20)

در روايات است كه شخص مومن بايد آن چنان قرآن بخواند كه با هر آيه به مرتبه كمالي دست يابد: اقرء فارق؛ بخوان و بالا رو. اين قرائت نيز آن چنان بايد باشد كه آيات را از خداوند بشنود و او مخاطب هر آيه باشد و چنان كه تنزيل بر قلب محمدي (ص) شد، تنزيل بر قلب او نيز شود، چنان كه از امام صادق (ع) نقل است كه فرمود: كان ذات يوم في الصلاه فخر مغشيا، عليه، فسئل عن ذلك قال: ما زلت اكررها حتي سمعت من قائلها، آن حضرت در نماز اياك نعبد و اياك نستعين را آن اندازه تكرار مي كند كه از خداوند مي شنود. البته اين به معناي اتصال مبدأ وحي است؛ زيرا در مقام «تبتل» (انقطاع) قرار گرفته بود؛ چرا كه اگر انسان از همه كس و همه چيز بريده شود و بتول (منقطع) از ما سوي الله گردد، در مقام تبتل، تنها با خدا خواهد بود و «لي مع الله وقت لايسعه ملك مقرب و لانبي مرسل؛ براي من با خدا وقتي است كه هيچ ملك مقربي چون جبرئيل و هيچ پيامبر مرسلي بدان مقام نرسد؛ زيرا اين حالات و اوقات اختصاصي است. در آن مقام است كه «هوالذي يطعمني يسقيني؛ طعام مي دهد و مي نوشاند.»

البته رسيدن به اين مقام زماني اتفاق مي افتد كه شخص پس از قرائت قرآن به مرتبه دوم يعني ترتيل آن اقدام كند و به حكم» «و رتل القرآن ترتيلا» عمل نمايد؛ زيرا ترتيل، به معناي قرائت آيات با طمانينه است كه تنها با عمل بدان شدني است. به اين معنا كه اگر قرآن به طور كامل يك بار انزال شد در طول بيست و سه سال تنزيل يافت و با ترتيل تاويل يافت و در جان و جامعه نفوذ كرد. بنابر اين تنها قرائت كفايت نمي كند، زيرا اين قرائت نيازمند ترتيل است كه به معناي عمل به تك تك آيات براي تحقق بخشي در ذات خود است.

آن گاه كه در يك فرآيندي ترتيل انجام گرفت و صنعت الهي بر اساس برنامه و طرح الهي با بهترين مصالح يعني عمل صالح ساخته شد، آن گاه است كه انسان كامل بايد در مقام تلاوت قرآن بنشيند و ديگران را به مسير كمالي كه پيموده دعوت كند. بنابر اين در مرحله قرائت و ترتيل در حوزه خودسازي است و مرحله تلاوت براي ديگر سازي انجام مي شود. خداوند در آيات بسياري به اين نكات توجه داده است كه تدبر و تفكر در آيات سوره هاي مكي مزمل و مدثر در اين باره آموزنده است؛ زيرا طرح عملي و دوره آموزشي خودسازي و ديگرسازي را در اين سوره ها به دقت بيان داشته است.

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا