در مطلب كوتاه زير نويسنده با اشاره به محبت بي منت و بي چشم داشت پيامبر خدا، تأكيد مي كند كه ما انسانها در زندگي خود دچار نوعي تجارت محبت هستيم و در قبال محبتي كه به ديگران مي كنيم انتظار محبت نيز داريم درحالي كه سيره پيامبر(ص) و روش قرآن خلاف اين را نشان مي دهد. با هم آن را از نظر مي گذرانيم.
¤¤¤
محبت پيامبر به خلق
قرآن سرشار از زمزمه خوش آهنگ محبت بي منت است. بسياري از آيات قرآني از محبت بي منت خداوند به خلق سخن گفته و به پيامبرش آموخته است كه همواره به مردمانش گوشزد كند كه اين محبتي كه مي كند بي منت است و هيچ انتظاري از ايشان ندارد.
به پيامبرش مي آموزد كه آن چنان به مردمانش عشق و محبت بورزد كه غير قابل توصيف باشد و واژگان را بيان معاني برنتابد. اين گونه است كه پيامبرش بي منت محبت مي ورزد تا به رنجي جانكاه مي افتد.
پيامبر كه رحمه للعالمين است، بر همگان از باب رحمت رحماني و عام خويش توجه دارد و در نقش خلافت الهي در خدمت همگان از بشر و غير اوست و از باب رحمت رحيمي و خاص خويش به نيكوكاران چنان محبت بي دريغ مي ورزد كه كسي را ياراي رسيدن به آن در مقام تصور و تصوير نيست، چه رسد كه گام در مقام عمل وادي عشق و محبت بي دريغ رحيمي به دوستان گذارد.
آن چه آن پيامبر(ص) رحمه اللعالمين از مردم به فرمان الهي مي خواهد، محبت در برابر محبت است ولي اين درخواست و تجارت براي خودش نيست؛ زيرا محبتي كه براي ذوالقربي و اهل بيت خويش مي خواهد آن نيز براي كمك و ياري به ديگران است. آنان از خود نيز مي گذرند تا مردم تجربه عشق بي دريغ و محبت بي منت را داشته باشند و از آن نيز برتر، محبت را دريابند كه قابل توصيف و تصور نيست.
شگفت كه چنين پيامبري با چنين محبت بي منت و چنين خدايي با رحمت بي منت و محبت بي نهايت خويش، مردمي سفله را در پيرامون خويش مي يابند كه حتي بر ايمان خويش به خدا و پيامبر رحمتش، منت مي نهند و نكوهش و سرزنش خدا را به جان مي خرند.
قرآن گزارش مي كند كه برخي از مؤمنان را گمان بر آن واداشته تا به خاطر ايمان خويش، بر خدا و پيامبرش منت گذارند؛ درحالي كه اگر كسي مي بايست بر كسي منت گذارد اين خدا و پيامبرش هستند كه اين همه رحمت و محبت بي دريغ در حق مردمان روا داشته اند.
به نظر مي رسد كه جامعه اسلامي در بسياري از امور از فرهنگ اخلاقي و هنجاري قرآن دور شده است كه اين گونه با حقايق و مسايل برخورد مي كنند. از اين رو در جامعه با چيزي به نام محبت بي منت آشنا نيستيم و رفتارهاي اجتماعي ما هميشه پر از ادعا و تبختر و توقع و چشم داشت و منت گذاري است.
محبت بي توقع پدر و مادر
همه ما در زندگي در يك مورد، محبت بي منت را تجربه كرده ايم. بنابراين نمي توانيم بگوييم كه اگر به گذشته نگاه كنيم، آشكارا مي بينيم كه تقريباً هيچ وقت، محبت بي منت را تجربه نكرده ايم؛ زيرا همه ما محبت بي منت پدر و مادر را داشته ايم كه بي هيچ دريغي و انتظاري از جان خويش مي گذرند و از مايه جان و وجود خويش به وجودمان مي ريزند، بي آن كه حتي كم ترين انتظار و توقعي از ما داشته باشند.
با اين همه، هر يك از ما اين تجربه گرانبها را هرگز از محدوده اجتماع كوچك خانواده بيرون نبرده ايم؛ زيرا اين محبت بي منت تنها از سوي پدر و مادر نسبت به فرزند است؛ اما كمتر ديده و شنيده ايم كه فرزندي در حق پدر و مادر خويش چنين محبت بي منت و بي توقع را داشته باشد.
تجارت محبت
بنابراين مي توان به يقين گفت كه هرگز رفتارها و محبت هايمان در جامعه حتي نسبت به پدر و مادر و يا همسر از قبيل محبت بي منت نبوده است، چه رسد كه چنين محبتي را نسبت به ديگران داشته باشيم و مردم از ما به عنوان مومنان و انسان هاي با ايمان، محبت بي توقع و بي منتي را تجربه كرده باشند و يا فرزندان اجتماع از ما چيزي از اين قبيل رفتارها و آداب اجتماعي آموخته باشند؛ زيرا محبتي كه ما با آن آشنايي داريم تنها يك نوع تجارت محبت و داد و ستد است.
شايد تجارت، واژه مناسبي نباشد ولي مي توان گفت كه در آن حساب و كتاب، نقش اساسي دارد. بنابراين، انسان ها بيش تر در جامعه و زندگي خويش محبت را معامله مي كنند تا آن كه آن را ايثار كنند و به ديگري هديه نمايند. پس بهتر است كه به جاي محبت و عشق بي منت، از داد و ستد و معامله محبت و عشق در دنياي امروزي و جامعه خود سخن بگوييم.
اين محبت هاي تجاري از آن گونه محبت هايي است كه شرمنده ات مي كند و در بسياري از موارد حتي منزجر از بودنت. همه ما اين گونه هستيم و شايد به جز نسبت به فرزند و آن هم خردسالان و شيرخواران خويش با ديگري محبت بي توقع و بي منت نداشته باشيم و حتي براي رسيدن به آن تلاش نكرده بلكه حتي به آن نينديشيده باشيم.
به خودمان مراجعه كنيم و ببينيم كه آيا تاكنون درباره محبت بي منت انديشه اي داشته ايم و يا خواسته ايم خودمان را از فضايي كه در آن قرار داريم رهايي بخشيم و از آن فاصله بگيريم.
به نظر مي رسد كه اين گونه نيست و ما نيز همانند ديگران در فرهنگي رشد كرده ايم كه اهل تجارت محبت هستند. شايد به همين خاطر باشد كه تقريبا هميشه گوش به زنگيم كه اگر كسي لطف و محبتي در حقمان كرد، بلافاصله جبران كنيم تا توازن و تعادل معامله به هم نخورد.
محبت بي توقع را از پيامبر بياموزيم
بي خود نيست كه پيامبر رحمه للعالمين براي ما آن اندازه دور از دسترس شده است؛ زيرا در فرهنگ پيامبري كه خلق و خوي وي قرآن است و خداوند آنرا به خلق عظيم مي ستايد، رشد و نمو نكرده ايم كه اگر درباره كسي سخن از محبت بي منت بشنويم گويي از فرشتگان و آرزوهاي دور از دسترس سخني شنيده ايم. در چنين شرايطي آدم ها در نظرمان بزرگ مي شوند. آن قدر محبت بي منت از ذهن ما و فرهنگ و جامعه ما دور است كه حس مي كنيم، طرف قطعا از دايره انسان و انسانيت بيرون بوده و در جرگه فرشتگان است. حق هم داريم زيرا كه با معيارهاي جامعه امروز ما، اگر كسي اين گونه است نمي توان بشرش ناميد. اما به نظر مي رسد كه پيامبر(ص) بشري همانند ما بوده است كه آيات بسياري از قرآن بر آن دلالت دارد؛ زيرا او اسوه كامل بشر و سرمشق زندگي است. پس مي بايست قابل دسترسي باشد و فرهنگ و رفتارش قابل تقليد.
واقعا چه اندازه از فرهنگ پيامبر(ص) دوريم كه اصلا دركي از محبت بي منت نداريم چه رسد كه آن را لمس كرده باشيم.
