محاصره راهبردی علیه دشمن

بسم الله الرحمن الرحیم

زمانی مسلمانان و دولت اسلامی به سبب شرایط آغازین حرکت اسلامی، از همه جهات در محاصره بودند و به سختی روزگار می گذراندند، اما توکل مسلمانان به خدا و امدادهای غیبی معادلات را تغییر داد و امت و دولت اسلامی را نه تنها از محاصره بیرون آورد، بلکه شرایطی را بر آنان فراهم آورد که دشمنان اصلی و عمده خود را به محاصره در آوردند. امروز نیز شرایط این گونه تغییر کرده و دشمنان دیروز و امروز ایران از وحشت محاصره ای که بدان گرفتار آمدند، نمی دانند چه کاری را انجام دهند تا از این حلقه تنگ محاصره بگریزند. تلاش های امروز دشمنان خود گواهی روشن بر واماندگی آنان از قوت و اقتدار کامل امت و دولت اسلامی است.

محاصره، راهبردی اساسی علیه دشمن

محاصره از واژه «حصر» به معنای حصارسازی و محدودیت سازی همه جانبه پیرامون شخص یا محلی به گونه ای است که رابطه اش با بیرون قطع شود.( فرهنگ فارسى، ج 3، ص 3889، «محاصره».)

در اصطلاح حقوقی و سیاسی، ایجاد هر گونه محدودیت نسبت به شخص یا کشوری، برای جلوگیری از خروج یا ارتباط و تماس گیری وبهره مندی از قوت و قدرت دیگران برای بهبود اوضاع داخلی است. این محدودیت ها می تواند در قالب حصر نظامی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مانند آنها اعمال شود.

خدا در قرآن به صراحت از «حصر» به عنوان یک راهبرد اساسی علیه دشمنان سخن به میان آورده و فرموده است: فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ؛ پس چون ماه ‏هاى حرام سپرى شد، مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد، و آنان را دستگير كنيد، و به محاصره درآوريد، و در هر كمينگاهى به كمين آنان بنشينيد. پس اگر توبه كردند، و نماز برپا داشتند، و زكات دادند، راه برايشان گشاده گردانيد؛ زيرا خدا آمرزنده مهربان است.(توبه، آیه ۵)

در این آیه به صراحت خدا به عنوان یک واجب شرعی به مسلمانان فرمان داده تا اقداماتی را علیه دشمنان به عنوان یک راهبرد اساسی انجام دهند که شامل جهاد و قتل آنان، اسارت آنان، محاصره آنان، و رصد دایمی و ایجاد بحران امنیتی برای آنان با ابزار کمین و ضربه زدن است. دستور به کارگیرى تمام شیوه‌هاى ممکن (کشتن، اسیر گرفتن، محاصره و کمین زدن) براى ایجاد فشار بر دشمن می بایست به عنوان یک راهبرد اساسی و بنیادین در همه برنامه ریزی ها و سیاست خرد و کلان کشور مد نظر قرار گیرد.

بر این اساس می توان گفت که راهبرد محاصره می بایست در دستورکار علیه دشمنانی باشد که حاضر به تسلیم نیستند و هم چنان علیه اسلام و مسلمانان توطئه می کنند.

به سخن دیگر، حذف تهدید احتمالی و فعلی از واجبات امت و دولت اسلامی است؛ بنابراین، تا زمانی که تهدیدهای احتمالی یا فعلی وجود دارد، نمی بایست دست از انواع مقابله های پیش گفته از جمله محاصره برداشت. از نظر قرآن، امت و دولت اسلامی می بایست به چنان قوت و اقتداری دست یابد که در اندیشه دشمنان مشخص یا نامشخص هرگز فکر حمله وهجوم خطور نکند، بلکه هماره از قوت و قدرت دولت و امت اسلامی در وحشت و ارهاب باشند. خدا می فرماید: وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ ؛ و هر چه در قوت و توان داريد، از نيرو و اسبهاى آماده بسيج كنيد تا با اين تجهیزات و تداركات دشمن خدا و دشمن خودتان و دشمنان ديگرى را جز ايشان كه شما نمى ‏شناسيدشان و خدا آنان را مى ‏شناسد، بترسانيد! و هر چيزى در راه خدا انفاق و هزینه كنيد، پاداشش به خود شما بازگردانيده مى ‏شود، و بر شما ستم نخواهد رفت.(انفال، آیه ۶۰)

امت و دولت اسلامی می بایست با استفاده از همه توان ظاهری و باطنی خویش تلاش کند تا در گام اول محاصره دشمن نسبت به امت اسلام را بشکند، و در گام دوم به محاصره دشمنان اقدام کند. تاکید بر هر چه در استطاعت از قوت در اختیار دارید، به این معنا نیست که تنها از قوای ظاهری خویش بهره گیرد، بلکه از آن جایی که ریشه «قوه» و خاستگاه آن خدا است، در همه معادلات سیاسی و نظامی و اقتصادی، قوت الهی را در نظر بگیرد و آن را محاسبه کنید؛ زیرا خدا وعده داده که به دفاع از مومنان علیه خیانتکاران کفور می آید که شامل دشمنان اسلام و مسلمانان است؛ خدا می فرماید: إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ. أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ؛ قطعا خداوند از كسانى كه ايمان آورده‏ اند دفاع مى ‏كند؛ زيرا خدا هيچ خيانتكار ناسپاسى را دوست ندارد؛ به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده اذن و رخصت جهاد داده شده است؛ چرا كه مورد ظلم قرار گرفته‏ اند؛ و البته خدا بر نصرت و پيروزى آنان سخت قدیر و تواناست. (حج، آیات ۳۸ و ۳۹)

در حقیقت از نظر قرآن، در محاسبات نمی بایست تنها به قوت و توان ظاهری امت بسنده کرد، بلکه می بایست قوت الهی را نیز مد نظر قرار داد و اقدامات می بایست در این چارچوب تعریف و تبیین گردد؛ زیرا وعده خدا حق و تخلف ناپذیر است.(روم، آیه 6؛ حج، آیه 47؛ آل عمران، آیه 109)

پس هر گاه قوت الهی که خاستگاه هر قوت و توانی است: أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا(بقره، آیه 165) در محاسبات و معادلات در نظر گرفته شود، امت و دولت اسلامی با توکل و اعتماد به خدا به میادین نبرد اقتصادی و نظامی و سیاسی می رود(آل عمران، آیه 159) و در این امر موفق می شود؛ زیرا امدادهای غیبی الهی او را یاری می رساند و از جایی که گمان نمی کند خدا به اهل توکل یاری می رساند(طلاق، آیه 3) و دشمنان را با رعب و رهب هراسان ساخته و به مومنان نصرت و یاری می رساند و پیروزی قاطع را برای آنان رقم می زند؛ چنان که خدا درباره ایجاد رعب در دل بنی اسرائیل و یهودیان می فرماید: هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ وَلَوْلَا أَنْ كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الْجَلَاءَ لَعَذَّبَهُمْ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابُ النَّارِ ؛ اوست كسى كه از ميان اهل كتاب كسانى را كه كفر ورزيدند در نخستين اخراج از مدينه بيرون كرد، گمان نمی کرديد كه بيرون روند و خودشان گمان داشتند كه دژهايشان در برابر خدا مانع آنها خواهد بود، ولى خدا از آنجايى كه تصور نمی کردند بر آنان درآمد، و در دلهايشان بيم و رعب افكند به طورى كه خود به دست ‏خود و دست مؤمنان خانه ‏هاى خود را خراب می کردند. پس اى ديده‏وران عبرت گيريد؛ و اگر خدا اين جلاى وطن را بر آنان مقرر نكرده بود، قطعا آنها را در دنيا عذاب می کرد، و در آخرت هم عذاب آتش داشتند.(حشر، آیات ۲ و ۳)

عزم و توکل بر خدا عامل رهایی امت از محاصره

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، همان طوری که عزم امت اسلام و توکل برخدا عامل شکست دشمنان و ایجاد حصار علیه آنان است، هم چنین این دو امر مهم ترین عامل برای رهایی از محاصره ای است که دشمنان برامت تحمیل می کنند.

به سخن دیگر، اگر دشمنان امت و دولت اسلامی، اقدام به محاصره علیه امت  و دولت اسلامی کردند، امت اسلام می بایست با تکیه بر توان ظاهری و باطنی خویش اقداماتی را انجام دهند تا محاصره دشمن شکسته شود و دشمنان از محاصره کردن عقب نشینی کنند.

در آیات قرآنی بارها مصادیقی از محاصره امت اسلام توسط دشمنان بیان شده است؛ چنان که امت اسلام در زمان حضرت موسی(ع) توسط فرعون و فرعونیان محاصره می شوند. در همه این موارد رهبری اسلام، با توجه به مقتضیات زمان و مکان فرمان هایی می دهد تا امت اسلام با بهره گیری از توان ظاهری و توان باطنی یعنی امدادهای غیبی بتوانند محاصره دشمن را به شکست بکشانند. از جمله این موارد می توان به بهره گیری از توان ظاهری امت اسلام و ایجاد سازه دفاعی و محلات خاص اشاره کرد که به فرمان حضرت موسی (ع) در مصر ایجاد می شود. خدا می فرماید: وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى وَأَخِيهِ أَنْ تَبَوَّآ لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ؛ و به موسى و برادرش وحى كرديم كه شما دو تن براى قوم خود در مصر خانه ‏هايى ترتيب دهيد و سراهايتان را رو به روى هم قرار دهيد و نماز برپا داريد و مؤمنان را مژده ده.(یونس، آیه ۸۷)

در این سیاست و برنامه الهی، فرمان داده شد تا محلات خاصی برای امت اسلام ساخته شود که در مقابل هم بوده تا امکان دفاعی محلی وجود داشته باشد و ضمن حفظ امنیت مسلمانان، داد و ستد و معاشرت به شکل آسان تر و ساده تری انجام شود. این گونه است که با سیاست محلات خاص برای امت، طرح های دشمنان به شکست کشیده می شود.

هم چنین وقتی امت اسلام از هر سو در محاصره قرار می گیرند، این سیاست بهره گیری از همه قوای ظاهری و باطنی و توجه به امدادهای غیبی است که امت اسلام را از محاصره خارج می کند و پیروزی را برای مسلمانان و شکست و نابودی را برای دشمنان رقم می زند.(بقره، آیه 50؛ شعراء، آیات 61 تا 66)

خدا در قرآن به پیامبرش فرمان می دهد تا با بهره گیری از توان مسلمانان و مشاوره گیری از آنان برنامه ها و طرح ها و سیاست های خویش را پیش برد. در این میان هرگز نمی بایست از عزم و اراده انسانی فاصله گرفته ، چنان که لازم است تا هماره توکل و اعتماد به خدا به عنوان قوت و قدرت برتر مد نظر قرار گیرد؛ خدا می فرماید: فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ. إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ وَإِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ؛ پس به بركت رحمت الهى با آنان نرمخو و پرمهر شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى ‏شدند پس از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه و در كارهای اجتماعی و اساسی امت با آنان مشورت كن؛ و چون تصميم گرفتى، بر خدا توكل كن؛ زيرا خداوند توكل‏كنندگان را دوست مى دارد. اگر خدا شما را يارى كند، هيچ كس بر شما غالب نخواهد شد؛ و اگر دست از يارى شما بردارد، چه كسى بعد از او شما را يارى خواهد كرد؛ و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند.(آل عمران، آیات ۱۵۹ و۱۶۰)

از این آیات به دست می آید که این نصرت الهی است که پیروزی را برای امت اسلام رقم می زند و می تواند محاصره دشمن را نیز ازمیان بردارد و امت را به جایگاهی برساند که امکان محاصره دشمن را به دست آورند.

در آیات قرآنی گزارش های بسیاری درباره چگونگی رهایی مسلمانان از محاصره دشمنان متحد آمده است. گویی چون شرایط امروز، همه دشمنان اسلام با هم متحد شده و در قالب جنگ احزاب به محاصره امت اسلام و دولت اسلامی در مدینه آمده اند، به طوری که به نظر می رسید که هیچ راه نجات و تنفسی برای رهایی از امت اسلام  از محاصره وجود ندارد(احزاب، آیه 9)

اما ایمان راسخ مومنان وعزم ایشان در مقاومت و مقابله با محاصره کنندگان از احزاب دشمن و توکل و اعتماد به خدای تبارک و تعالی موجب شد تا امدادهای غیبی و نصرت به ایشان برسد و ایشان نه تنها از محاصره بیرون آیند بلکه در شرایطی قرار گیرند که دشمنان خویش را به محاصره در آورده و آنان را وادار به شکست و تسلیم و خروج کنند.(احزاب، آیات 9 و 10 و22؛ حشر، آیات 2 و 3)

خدا در قرآن می فرماید هر چه تعداد احزاب دشمن بیش تر و فشار فزون تر شد، ایمان مومنان و امت اسلام بیش تر و فزون تر شد(احزاب، آیه 22) و همین افزایش ایمان، اطاعت پذیری از ولایت الهی پیامبر(ص) در ایشان را تشدید کرد و مقاومتی قوی تر از خود بروز و ظهور داده و تسلیم محاصره کنندگان و خواسته های نابه حق و باطل آنان نشدند.(همان) این گونه بود که عنایت و فضل الهی نصیب مومنان شد و خدا قوت و اقتدار خویش را به دشمنان نشان داد تا جایی که آنان خشمگین و نومید دست از محاصره برداشته و از مواضع خویش عقب نشینی کردند.

شگفت این که محاصره های دشمن وقتی همراه با ایمان راسخ، توکل به خدا و اطاعت از ولایت باشد، نه تنها سودی برای دشمن ندارد، بلکه هزینه های گزاف و سنگینی را برآنان تحمیل می کند و آنان بدون درگیری و حتی حرکتی نظامی عقب نشینی می کنند و شکست را می پذیرند.(احزاب، آیه 25)

امدادهای غیبی الهی به گونه ای است که وقتی به آن نگاه می شود یک امر عادی و معمولی جلوه می کند؛ مثلا امدادهای غیبی هم چون توفانی، بیماری واگیری چون وبا، کرونا یا زلزله یا مانند آنها است، ولی همه این ها جنود الهی و لشکریان خدا هستند؛ زیرا لشکریان خدا بی نهایت و ناشناخته هستند تا جایی که گاه اعضای خود انسان به عنوان جنود الهی عمل کرده و علیه خود آنان  فعالیت می کند. البته فرشتگان الهی نیز در این میان حضور می یابند و ترس و رعب به دل آنان می افکند و کارهای دیگری را انجام می دهند که موجبات عقب نشینی و شکست آنان می شود.(احزاب، آیه 9)

خدا در قرآن با بیان این قصه بر آن است تا یک سنت الهی را به مومنان نشان دهد؛ در حقیقت داستان جنگ احزاب مدینه و محاصره آن تنها یک رخداد تاریخی نیست، بلکه بیانگر یک سنت الهی است که مومنان می بایست به آن باور و اعتقاد یابند و بدانند هر گاه مومنان این گونه عمل کنند خدا به یاری آنان می آید و نه تنها محاصره را می شکند، بلکه پیروزی را برای امت اسلام و مومنان رقم می زند؛ از همین روست که خدا روش پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جنگ علیه حصر نظامى مدینه را به  الگو و اسوه‌اى شایسته براى مؤمنان بیان می کند تا مومنان آن را سرمشق قرار داده و از همین روش برای شکست محاصره دشمنان به کار گیرند. درحقیقت این یک سنت الهی برای مومنان است که قابل تکرار و بهره گیری مکرر است.(احزاب، آیات 20 و21)

البته هماره منافقان داخلی، ساز مخالف و سازناکوک می نوازند و با تبلیغات و شایعه سازی، حاشیه سازی و بحران آفرین درصدد آن هستند. آنان همسو با احزاب متّحد و دشمنان محاصره‌کننده ، براى تضعیف روحیّه مسلمانان تلاش می کنند و از همه مکرها و کیدها برای رسیدن به اهداف شوم و پلید خویش بهره می گیرند و براى درهم شکستن جبهه مسلمانان به نفع احزاب متّحد دشمن اقدامات ایذایی انجام می دهند.(احزاب، آیات 9 تا 13)

شگفت این که منافقان داخلی وقتی شکست را در دشمنان خارجی محاصره کننده می بینند، بیش از دشمنان خارجی به وحشت می افتند، زیرا خیانت های آنان بر امت و دولت اسلامی پوشیده نیست و آنان شکست محاصره کنندگان را شکست خودشان می دانند و از آن به شدت گریزان و وحشت زده می شوند.(همان)