عید فطر، روز جوایز الهی

هر کسی در مسابقه‌ای شرکت کند، منتظر جایزه است. از آنجایی که روزه در میان اعمال صالح از جایگاهی بس والا برخوردار است، کسانی که در این عمل خیر سرعت گرفته و در مسابقه پیشی جسته‌اند (حدید، آیه 21؛ آل عمران، آیه 133؛ بقره، آیه 148؛ مائده، آیه 48)، از جوایز الهی در پایان ماه رمضان یعنی در روز عید فطر برخوردار خواهند شد.

وقتی ماه شوال درآمد و عید فطر آغاز شد، هر کسی با شوق و ذوق پس از ادای زکات فطر در انتظار جوایز الهی است. البته انسان تا وظیفه مالی خود را ادا نکرده نمی‌تواند خود را موفق در امتحان بداند، زیرا خودسازی و کسب تقوا با عبور از آزمون‌های دنیوی بویژه مال‌دوستی همراه است. پس باید همان‌طوری که روح و روان را پاک کرده، مال خویش را با زکات فطره پاک و مطهر کند و با حرکت اجتماعی اقتصادی پرداخت زکات، خود را آماده جایزه گرفتن کند. امام صادق(ع) درباره آخرین امتحان ماه رمضان برای کسب موفقیت در آزمون نهایی می‌فرماید: تکمیل روزه به پرداخت زکات یعنی فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر(ص) کمال نماز است. کسی که روزه بگیرد و زکات نپردازد برایش روزه‌ای نیست. (من لایحضره الفقیه ج2، ص 183، ح 2085)
در روایات، شب نخست ماه شوال یا همان شب عید فطر به عنوان شب جوایز نامیده شده است. شیخ مفید از پیامبر(ص) روایت کرده که ایشان فرمود: هرگاه شب فطر که به نام شب جوایز نامیده شده است درآید، خداوند به روزه‌داران و عاملان پاداش بی‌حساب می‌دهد. پس هنگامی که صبح آن روز رسد خداوند فرشتگان را به سوی هر شهر و آبادی می‌فرستد و آنان بر زمین فرود می‌آیند و بر ابتدای گذرگاه‌ها و کوچه‌ها می‌ایستند و با زبانی که غیر از جنیان و آدمیان همه می‌شنوند و می‌فهمند، می‌گویند: ای ملت محمد! به سوی پروردگار کریم خود بیرون آیید تا شما را پاداش نیک و بزرگ دهد و از گناه بزرگ شما درگذرد. پس هنگامی که به سوی مصلی برای نماز می‌روند، خداوند به فرشتگان خویش می‌گوید: ای فرشتگانم، پاداش مزدبگیر وقتی کارش را انجام داده چیست؟
فرشتگان می‌گویند: معبود ما ای سرور ما! پاداشش آن که خودت به تمام کمال پاداشش دهی. خداوند عزوجل می‌فرماید: شما را گواه و شاهد می‌گیرم که پاداش کسی که ماه رمضان به روزه‌داری و نماز ایستاد، رضایت و مغفرت خویش قرار داده‌ام. خداوند می‌فرماید: ای بندگانم بخواهید که به عزت و جلالم کسی امروز از جمعتان چیزی از دنیا و آخرتش از من نخواست مگر آن‌که به او عطا کنم.
به عزتم سوگند آنان را پاداش دهم و در میان دوزخیان رسوا نسازم! به خانه‌هایتان برگردید در حالی که آمرزیده شده‌اید؛ شما مرا راضی و خشنود ساختید من نیز از شما خشنودم. آن حضرت فرمود: در این زمان فرشتگان خوشحال هستند و هر یک به دیگری بشارت و تهنیت می‌گوید به سبب آن چیزهایی که خداوند به این امت داده زمانی که افطار کردند. (امالی، شیخ مفید، ج1، ص 232؛ مجلس 27)
زمانی که ماه رمضان تمام شد و ماه شوال درآمد، دیگر روزه گرفتن در آن روز حرام است؛ زیرا زمان جشن و عید و جایزه گرفتن است. جابر از امام باقر(ع) روایت می‌کند که ایشان فرمود: پیامبر(ص) فرموده است: هرگاه اول ماه شوال باشد، منادی ندا می‌کند؛ ای مومنان به سوی جوایز خود بشتابید. پس امام باقر(ع) فرمود: ای جابر! جوایز الهی همانند جوایز این پادشاهان نیست. روز فطر روزه جایزه‌ها است. (کافی، ج4، ص 168؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص 511، ح 1478)
در روایت است: امام حسن مجتبی(ع) در روز عید فطر گروهی را دید که مشغول بازی و خنده بودند. پس در حالی که به آنان اشاره می‌کرد به اصحاب خویش فرمود: «خداوند عزوجل ماه رمضان را میدان مسابقه برای بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود برای رسیدن به رضوان و خشنودی خداوند از یکدیگر پیشی بگیرند.» پس گروهی در این میدان تاختند و به خشنودی الهی فائز شدند و عده‌ای دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند. شگفتا و بسیار شگفتا از آنکه به خنده و بازی مشغول باشد در چنین روزی که نیکوکاران در این روز پاداش می‌یابند و تقصیرکاران زیان می‌بینند. قسم به خدا که اگر حجاب از میان برخیزد و پرده کنار رود بی‌تردید و حتما نیکوکار مشغول نیکوکاری خود شود و بدکردار گرفتار زشتکاری خود باشد.(من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 511 ح 1479)
مصادیقی از جوایز الهی
در آیات قرآن مهم‌ترین جوایزی که روزه‌دار کسب می‌کند، تقوای الهی است (بقره، آیه 183) که خود معیار سنجش کرامت انسانی در دنیا و آخرت است. (حجرات، آیه 13)
اما در روایات مصادیقی برای جوایز الهی بیان شده که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود.
رسول خدا(ص) فرمود: هیچ مومنی نیست که ماه رمضان را فقط به حساب خدا روزه بگیرد مگر آنکه خداوند تبارک و تعالی هفت صفت را برای او ثابت و لازم فرماید: 1. آنکه هر چه حرام در پیکرش باشد گداخته شود؛ 2. به رحمت خدای عز و جل نزدیک شود؛ 3. کفاره گناه پدرش آدم را پرداخت کرده است؛ 4. خداوند لحظات جان کندن را بر وی آسان گرداند؛ 5. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان خواهد بود؛ 6. خدای عز و جل از خوراکی‌های لذیذ بهشتی او را نصیب دهد؛ 7. خدای عز و جل بیزاری از آتش دوزخ به او عطا فرماید. (خصال صدوق، ج 1، ص 3563)
امام باقر(ع) فرمودند: خداوند ملائکه‌ای دارد که موکل به روزه‌داران هستند و برای آنان در هر روز ماه رمضان تا آخر ماه رمضان طلب آمرزش می‌کنند و هر شب، وقت افطار روزه‌داران را ندا می‌کنند که ای بندگان خدا، بشارت باد شما را که گرسنگی کمی تحمل کردید و سیری بسیار در پیش دارید و چون شب آخر ماه رمضان فرا رسد، روزه‌داران را ندا می‌کنند که ای بندگان بشارت باد شما را که خداوند گناهان شما را آمرزید و توبه شما را قبول کرد، ببینید در آینده چگونه عمل خواهید کرد.(وسایل الشیعه، ج 7، ص 176)
رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: بدانید ماه رمضان ماه بزرگی است خداوند حسنات و نیکی‌ها را در این ماه مضاعف می‌کند، گناهان و بدی‌ها را محو می‌فرماید و درجات روزه‌داران را بالا می‌برد، هر کس در این ماه رمضان صدقه‌ای بدهد خداوند او را می‌آمرزد و هر کس به مملوکان و کارگران خود احسان کند پروردگارش او را می‌آمرزد، هر کس خوش رفتاری و خوش اخلاقی کند خداوند او را می‌آمرزد، هر کس خشم خود را فرو برد خداوند او را می‌آمرزد، هر کس صله رحم کند خدا او را می‌آمرزد. سپس فرمود: این ماه شما مانند ماه‌های دیگر نیست زیرا چون به شما رو آورد با برکت و رحمت رو کند و چون بر شما پشت کند و برود، با آمرزش گناهان می‌رود… بدبخت واقعی کسی است که این ماه تمام بگذرد  و گناهانش آمرزیده نشود و موقعی که نیکوکاران به دریافت پاداش پروردگار کریم موفق شوند او زیانکار و متاسف باشد. (امالی شیخ صدوق، م 13)
رسول خدا(ص) فرمودند: پنج چیز بر امت من در ماه رمضان عطا شده است که به امت هیچ پیغمبری پیش از من عطا نشده است: 1. چون شب اول ماه رمضان شود خدای عز و جل به آنان نظر کند و هر کس مورد توجه خدا شد هرگز او را عذاب نخواهد کرد؛ 2. آنکه بوی دهانشان به هنگام عصر نزد خدای عز و جل از مشک خوشبوتر باشد؛ 3. آن که فرشتگان شبانه‌روز برای آنان طلب آمرزش کنند؛ 4. آن که خدای عز و جل بهشت را مامور فرماید که برای بندگانم آمرزش بطلب و خود را برای آنان بیارای تا خستگی و آزار دنیا از جانشان بدر آید و به بهشت و پذیرایی من درآیند. 5. آنکه چون شب آخر فرا رسد همگی آنان آمرزیده شوند. مردی عرض کرد یا رسول‌الله در شب قدر آمرزیده شوند؟ فرمود: کارگران را نمی‌بینی که چون از کار فارغ شوند مزد خویش دریافت کنند. (خصال صدوق، ج 1، ص 353)
از همین رو رسول خدا در ارزش این ماه فرموده است: لو یعلم العبد ما فی رمضان لود ان یکون رمضان السنهْ؛ اگر بنده خدا می‌دانست که در ماه رمضان چه برکتی وجود دارد، دوست می‌داشت که تمام سال، رمضان باشد.(بحار‌الانوار، بیروت، ج 93، ص 346، ح 12)
پس خداوند خود متقبل شده تا پاداش روزه‌دار را بدهد؛ چنانکه پیامبر(ص) می‌فرماید: الصوم لی و انا اجزی به؛  روزه برای من است و من پاداش آن را می‌دهم. (وسائل‌الشیعه ج 7 ص 294، ح 15 و 16؛ 27 و 30)