اخلاقی - تربیتیاعتقادی - کلامیروان شناسیعرفانمعارف قرآنیمقالات

عوامل و آثار مکاشفه از نظر قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انسان به طور فطری از ظرفیت شهود ملکوت و عوالم غیب برخوردار است؛ از همین روست که کودکان می توانند نه تنها جنیان را ببیند، بلکه فراتر از جنیان با عالم غیب بالاتر یعنی عالم فرشتگان ارتباط داشته و آنان را ببیند.

اما چرا وقتی انسان از سنین کودکی خارج می شود و به دنیای سخن گفتن وارد می شود، اندک اندک این ظرفیت و توانایی از میان می رود و دیگر نمی تواند از چنین توان و ظرفیتی سود برد؟ چرا و چگونه این کشف و شهود از میان می رود؟ و چرا و چگونه می توان دوباره به فطرت الهی بازگشت و دوباره دارای مکاشفه و کشف  و شهود شد؟ نویسنده در این مطلب برآن است تا با مراجعه به آموزه های وحیانی قرآن، به این پرسش ها پاسخ دهد. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

ظرفیت بی پایان فطرت انسانی

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، کودک انسانی بر اساس فطرت الهی از همه ظرفیت و استعدادهایی برخوردار است که او را در سطح «متاله» و «وجه الله» قرار می دهد؛ زیرا خدا نوع انسان را برای خلافت از خود برگزیده است. پس لازم است تا انسان همه صفات الهی را دارا باشد تا بتواند در مقام خلافت الله قرارگیرد. از همین روست که خدا به دنبال مطرح کردن جعل خلافت الهی برای انسان، از تعلیم همه اسماء الهی به انسان سخن به میان آورده تا بر همگان معلوم دارد که خلیفه می بایست دارای صفات مستخلف عنه باشد.(بقره، آیات 30 و31)

همین ظرفیت بی مانند و بی نظیر انسان موجب شده تا همگان از ما سوی الله حتی فرشتگان مقرب الهی از جبرائیل و مکائیل و اسرافیل و عزرائیل به سجده اطاعت اقدام کنند و در برابر انسان اطاعت خویش را از خلیفه الله با سجده بیان کنند.(بقره، آیات 32 تا 34)

البته اگر چه ابلیس از جنیان استکبار ورزید و سجده اطاعت در مقام تشریعی به جا نیاورد، ولی این سرکشی ابلیس هرگز وضعیت تکوینی و خارجی او را تغییر نمی دهد؛ زیرا ابلیس و جنیان هم چنان تحت سلطه حقیقی انسان به عنوان خلیفه الله هستند و اگر ابلیس یا جنیان کاری علیه انسان انجام می دهند تنها در سطح وسوسه و دعوت گری به مخالف با خدا است، و اگر انسان نخواهد هرگز ابلیس و جنیان شیطانی نمی توانند علیه خلافت الهی او کاری را انجام دهند و او را از خلافت فطری و تکوینی محروم سازند؛ از همین روست که ابلیس در دادگاه قیامت خود به صراحت به این مطلب توجه می دهد و می گوید: وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ؛ و چون كار از كار گذشت و داورى صورت گرفت، شيطان مى‏ گويد: در حقيقت ‏خدا به شما وعده داد وعده راست، و من به شما وعده دادم و با شما خلاف كردم؛ و مرا بر شما هيچ تسلطى نبود، جز اينكه شما را دعوت كردم و اجابتم نموديد. پس مرا ملامت نكنيد و خود را ملامت كنيد! من فريادرس شما نيستم، و شما هم فريادرس من نيستيد. من به آنچه پيش از اين مرا در كار خدا شريك مى‏ دانستيد. كافرم آرى ستمكاران عذابى پردرد خواهند داشت.(ابراهیم، آیه ۲۲)

بر اساس آموزه های وحیانی اسلام، انسان با این فطرت الهی خویش همه حقایق هستی را ادراک کرده و به سوی آن گرایش دارد(طه، آیه 50)؛ زیرا انسان در حالت تسویه و اعتدالی ساخته شده که او را در همه امور به سوی کمالات رهنمون می کند. انوار الهی و تجلیات آن در انسان ظهور می کند و از طریق الهام درونی و وحی بیرونی گرایش به سوی حق و کمال را برایش میسور و آسان می سازد.(شمس، آیات 7 تا 10؛ بقره، آیات 2 تا 5)

وجود ظرفیت و استعداد بی مانند صفات الهی و انوار آن در کودکان موجب می شود تا آنان بتوانند فرشتگان را ببیند و با اولیای الهی ارتباط مستقیم داشته باشند؛ زیرا هیچ مانعی از رویت و شهود برای آنان نیست. البته کودکان فرشتگان را زمانی می بینند که آنان تمثل یافته باشند؛ چنان که حضرت روح القدس جبرئیل(ع) برای حضرت مریم(س) تمثل یافت.(مریم، آیه 17) بنابراین، این رویت در عالم مثال منفصل انجام می شود؛ نه عالم مثال متصل که مربوط به عالم خیال و تخیل انسان است.

بر اساس روایات، کودکان هم چنین امام معصوم(ع) را می بیند. مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ می گوید:  سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع عَنِ الطِّفْلِ یَضْحَکُ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ وَ یَبْکِی مِنْ غَیْرِ أَلَمٍ فَقَالَ یَا مُفَضَّلُ مَا مِنْ طِفْلٍ إِلَّا وَ هُوَ یَرَى الْإِمَامَ وَ یُنَاجِیهِ فَبُکَاؤُهُ لِغَیْبَةِ الْإِمَامِ عَنْهُ وَ ضَحِکُهُ إِذَا أَقْبَلَ عَلَیْهِ حَتَّى إِذَا أُطْلِقَ لِسَانُهُ أُغْلِقَ ذَلِکَ الْبَابُ عَنْهُ وَ ضُرِبَ عَلَى قَلْبِهِ بِالنِّسْیَان؛ مفضّل بن عمر گفت: از امام صادق(ع) پرسیدم: سبب این‌که کودک بدون هیچ دلیلی خندیده و بدون هیچ درد و رنجی می‌گرید، چیست؟ آن‌حضرت فرمود: «اى مفضّل! هیچ طفلى نیست مگر آن‌که امام خود را دیده و با او مناجات می‌نماید، پس گریه‌اش به خاطر غایب شدن امام از او است و خنده‌اش زمانى است که امام به او رو می‌کند؛ و وقتى زبان طفل باز شد این باب بر رویش بسته شده و دیگر امام را ندیده و در دلش نسبت به آنچه قبلاً برایش اتّفاق افتاده فراموشى پیدا می‌شود».( صدوق، محمد بن على، علل الشرائع، ج ‏2، ص 584، قم، کتاب فروشى داورى، چاپ اول، 1385ش.)

از نظر آموزه های اسلامی، کودکان بر فطرت خویش باقی هستند و ازاین استعداد الهامی و هم چنین رویت و دیدن عوالم غیب بهره مند هستند تا زمانی که تغییری در فطرت به سبب عوامل درونی یا بیرونی رخ دهد؛ چنان که پیامبر(ص) می فرماید:  كُلُّ مَولودٍ يُولَدُ على الفِطرَةِ ، فما يَزالُ علَيها حتّى يُعْرِبَ عَنها لِسانُهُ ، فأبَواهُ يُهَوِّدانِهِ أو يُنَصِّرانِهِ أو يُمَجِّسانِهِ؛ هر مولودى بر اساس فطرت (توحيد) به دنيا مى آيد و پيوسته بر آن است تا آن كه زبانش از آن پرده بر مى دارد، اما پدر و مادرش او را يهودى يا نصرانى و يا مجوسى بار مى آورند.( كنز العمّال، هندی، شمار حدیث 11730 ؛ ونیز نگاه کنید: التوحيد، صدوق، ص 331، حدیث 9 ؛ شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید معتزلی، ج 4، ص 114 .)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، خدا جنیان را در شرایطی قرار داده که انسان ها به طور عادی آنان را نبینند، هر چند که آنان انسان را می بینند؛ زیرا جنسی که جنیان از آن ساخته شده از عصاره آتش(الرحمن، آیه 15) است، در حالی که انسان از آب و خاک یا همان «گِل» ساخته شده است.(اعراف، آیه 12) خدا درباره عدم قابلیت رویت جن از سوی انسان می فرماید:

يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ ؛ اى فرزندان آدم زنهار تا شيطان شما را به فتنه نيندازد چنانكه پدر و مادر شما را از بهشت بيرون راند و لباسشان را از ايشان بركند تا عورتهايشان را بر آنان نمايان كند در حقيقت او و قبيله‏ اش شما را از آنجا كه آنها را نمى ‏بينيد مى ‏بينند ما شياطين را دوستان كسانى قرار داديم كه ايمان نمى ‏آورند.(اعراف، آیه ۲۷)

البته همان طوری که فرشتگان به سبب آن که مجرد از ماده هستند، در حالت عادی قابل رویت برای بشر نیستند، مگر آن که تمثل(مریم، آیه 17) یا تجسم (ذاریات، آیات 24 تا 29) یابند، هم چنین جنیان در حالت عادی غیر قابل رویت برای بشر هستند، مگر آن که آنان بخواهند یا شخص انسانی به درجه ای برسد که به عالم آنان نزدیک شود که چیزی شبیه عالم خیال است.

کودکان در آغازین روزهای زندگی تا زمانی که به سخن گفتن برسند، ممکن است از این قابلیت رویت و دیدن فرشتگان و جنیان برخوردار باشند؛ زیرا فطرت الهی آنان چنان قوی است که هیچ محدودیتی برای قلب او نیست. ازآن جایی که قلب محل رویت و بینایی و شنوایی و ادراکی و گرایشی انسان است، به طور فطری آنان از هیچ محدویتی رنج نمی برند تا نتوانند جنیان یا فرشتگان را ببیند. البته کودکان به سبب همان فطرت قوی خویش هیچ آسیبی نمی بینند و جنیان هیچ گونه اذیت و آزاری را نمی توانند به آنان برسانند، به ویژه که محافظان ایشان از فرشتگان هماره در کنار آنان هستند تا از هر چیزی مخاطر سازی آنان را حفظ کنند.(طارق، آیه 4؛ رعد، آیه 11)

پرده های گناه بر قلب آدمی

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، تا زمانی که انسان بر فطرت الهی و مستوی و معتدل خود است، از الهامات الهی بهره مند است و برمدار فطرت و نرم افزار فطری می بیند و تشخیص می دهد وگرایش های خود را به درستی ساماندهی می کند؛ اما اندک اندک با فجور و دریدگی و  عبور ازخطوط قرمز، تغییراتی را در نفس ایجاد می کند که در گام نخست زنگار گرفتگی(مطففین، آیه 14) و در گام بعدی طبع(نحل، آیه 108) و ختم(بقره، آیه 7) و دفن و دسیسه و پایین کشیدن فتیله فطرت(شمس، آیه 10) است. این گونه دیگر قلب انسانی کارکرد فطری خویش را ندارد. پس قلب تغییر یافته دیگر توانایی آن را ندارد که هر چه را ببیند و بشناسد و گرایش مثبت و سازنده ای به سوی حق و کمال و خیر داشته باشد.

بر اساس آیات قرآنی ، وقتی قلب مختوم شود، دیگر شنوایی و بینایی از دست می رود و انسان گرفتار غفلت می شود(نحل، آیه 108) خدا می فرماید: أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ؛ پس آيا ديدى كسى را كه هوس خويش را معبود خود قرار داده و خدا او را دانسته گمراه گردانيده و بر گوش او و دلش مهر زده و بر ديده‏ اش پرده نهاده است. آيا پس از خدا چه كسى او را هدايت‏ خواهد كرد؟ آيا پند نمى‏ گيريد؟(جاثیه، آیه ۲۳)

و نیز می فرماید: خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ؛خداوند بر دلهاى آنان و بر شنوايى ايشان مهر نهاده و بر ديدگانشان پرده‏ اى است و آنان را عذابى دردناك است.(بقره، آیه ۷) پس این پرده ها است که توانایی ادراکی و گرایشی او را می گیرد و دیگر توان رویت و شهود حق و حقیقت را ندارد.

کشف، کنار رفتن پرده های غفلت از قلب

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، وقتی از مکاشفه و کشف سخن می گوییم، به این معنا است که پرده یا چیزی حایل شده و دیگر قلب نمی تواند کارکرد اصلی و فطری خود را داشته باشد، اما با کشف این پرده و غطاء و غشاوه کنار می رود و انسان دوباره می تواند با قلب سالم خویش حقایق را ببیند؛ زیرا واژه مکاشفه، از ریشه کشف به عنوان «مصدر ثلاثى مجرّدِ « مکاشفه » در لغت به معنای برداشتن پرده از روى چیزى است.( لسان العرب، ج 12، ص 102، «کشف».)

اما در اصطلاح عرفانی، علم مکاشفه، نورى است که در قلب  آدمى  پس از تطهیر آن از صفات مذموم، ظاهر مى‌شود و در پى آن امورى مانند معرفت به ذات و اسماى الهى، وحى، شناخت ملکوت آسمانها و زمین، تشخیص الهامات شیطانى از رحمانى براى صاحب آن کشف مى‌شود.( تفسیر القرآن الکریم، ملا صدرا، ج 2، ص 69.)

البته برخى مکاشفه اصطلاحی را کشف شدن امور غیبى براى کسى دانسته‌اند که در عرفان به مقام تطهیر نفس رسیده است.(نگاه کنید: ترجمه رساله قشیریه، به تصحیح فروزان فر، ص 118.)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، کشف و مکاشفه برای انسان شدنی است تا شخص دوباره به فطرت برگردد و پرده را کنار بزند و دوباره در همین دنیا ملکوت و غیب را بببیند؛ زیرا اگر چنین چیزی شدنی نبود، خدا دعوت به نظر و نگریستن به جهان برای رویت ملکوت آن نمی کرد(اعراف، آیه 185)؛ زیرا ملکوت هر چیزی غیب آن چیز است که با حواس ظاهری دیدنی و شنیدنی نیست؛ به هر حال، استفهام در جمله «اولم ينظروا…» انكار توبيخى است (الميزان، ج 8، ص 348) با توجه به اينكه سرزنش بر ترك عمل بعد از امكان انجام آن معقول است، از سرزنش اعراض از مكاشفه مشركان روشن مى‌شود كه اصل مكاشفه براى آنان ممكن است.

از نظر قرآن، خدا برای کسانی دنبال مکاشفه می روند، شرایط را به گونه ای فراهم می آورد تا آنان پس ازسیر در آفاق و انفس خویش به این حقیقت برسند خدا حق مطلق است. در حقیقت خدا حقیقتی بزرگ را به این افراد ارایه و می نمایاند و به رویت آنان می رساند.(فصلت، آیه 53) البته زمانی این تفسیر درست است که «شهيد» به معناى مشهود باشد.

از آن جایی که امکان شهود و مکاشفه در دنیا وجود دارد، حضرت ابراهیم (ع) خواهان مکاشفه چگونگی اعاده و هم تحقق آن به دست خویش در دنیا می شود(بقره، آیه 260) باید توجه داشت که علاقه شديد ابراهيم (علیه السلام) براى رسيدن به مرتبه يقين در دلايل معاد موجب گرديد درخواست مكاشفه احياى مردگان را در دنیا نمايد. (تفسير التحرير و التنوير، ج 3، جزء 3، ص 39) هم چنین درخواست و پرسش ابراهيم (علیه السلام) از مشاهده فعل خداوند از زنده نمودن مردگان بوده است و اين امر محسوسى نيست، اگرچه از امر محسوس هم جدا نيست كه آن پذيرش حيات در اجزاى مادى و صورت بندى در شكل موجود زنده است.(الميزان، ج 2، ص 374)

البته برخی از افراد با آن که دلهایشان گرفتار تغییر باطلی است و پرده بر آن افتاده، در همان حال خواهان رویت هستند، در حالی که رویت پس از کشف پرده و کنار رفتن آن شدنی است.

اما از نظر قرآن، به اعجاز الهی ممکن است که کافران نیز عذاب های اخروی را در دنیا مشاهده کنند و در حقیقت نوعی رویت و کشف غطاء برای آنان اتفاق بیافتد؛ از این روست که پیامبر(ص) از خدا در خواست می کند که مجموعه ای از عذاب های دنیوی واخروی وعده داده شده را کافران در همین دنیا نشان دهد و بنمایاند.(مومنون، آیه 93؛ انوار التنزيل، بيضاوى، ج 3، ص 178؛ التفسير المنير، ج 17 و 18، ص 95) پس از نظر قرآن، خداوند توانایى و قدرت بر نمایاندن حقایق و کیفر مشرکان را به محمّد (صلی الله علیه و آله) قبل از زمان آن دارد.(الميزان، ج 15، ص 64 ـ 65)

به هر حال، از نظر قرآن، شهود حقیقت و مکاشفه آخرت، امرى ممکن براى انسان در دنیا در صورت دورى از غفلت شدنی است.(ق، آیه 22)

اهداف شهود و مکاشفه در دنیا امور گوناگونی است که از جمله آنها آگاهی و شناخت نسبت به قدرت خدا و بلکه خود انسان در مساله احیاء و اعاده است، چنان که حضرت ابراهیم(ع) به همه این ها دست یافت.(انعام، آیه 75؛ بقره، آیه 260؛ مجمع‌البيان، ج 3 – 4، ص 498؛ تفسير التحرير والتنوير، ج 4، جزء 7، ص 316)

از نظر قرآن، رویت در دنیا نسبت به آخرت برای حضرت ابراهیم(ع) انجام شد، زیرا ایشان پرده ای بردل نداشتند تا نیازمند کشف و شهود باشد. آن حضرت به سبب طهارت مطلق نفس و تزکیه الهی هماره از این استعداد برخوردار بوده و از آن بهره مند است تا جایی که نه تنها فرشتگان عالی مقام از جمله جبرئیل(نجم، آیات 5 تا 11؛ (التفسير الكبير، ج 10، ص 244؛ الكشّاف، ج 4، ص 420؛ انوار التنزيل، بيضاوى، ج 4، ص 203 و 204)، بلکه عالی ترین و فراترین نقاط هستی را در قاب قوسین او ادنی(نجم، آیات 8 و9) رویت می کند.(نجم، آیه 11) از همین روست که در همین دنیا بدون نیاز به کشف و مکاشفه ای می تواند اعمال مومنان و نیات آنان را بداند و شهادت و گواهی دهد، و حتی پس از رحلت از دنیا نیز از چنین حضوری دردنیا و رویت ملکوت برخوردار است.(توبه، آیه 105)

آن چه حضرت(ص) در قاب قوسین او ادنی دید، فراتر از انوار صفات الهی است، یعنی برزخ میان «هو» و «الله» یعنی برزخ میان احدیت و واحدیت را دیده است. البته این رویت به رویت قلب است؛ چنان که در روایتی محمد بن فضيل گويد: از امام رضا (علیه السلام) سؤال نمودم: آيا رسول خدا صلى‌ الله‌ عليه‌ و‌ آله پروردگار ـ عزّوجل ـ را ديده است؟ آن حضرت فرمود: آرى، با قلب خود ديده. آيا نشنيده‌اى [سخن] خداى ـ عزوجل ـ را كه مى‌فرمايد: «ماكذب الفؤاد مارأى» آن حضرت با چشم سر خدا را نديده، بلكه با ديده دل او را ديد. (توحيد صدوق، ص 16، ب 8، ح 17؛ تفسير نورالثقلين، ج 5، ص 153، ح 34)

آثار و عوامل مکاشفه

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، با کشف الغطاء و کنار رفتن پرده از قلب امکان رویت و دیدن ملکوت فراهم می آید که آثار آن دست یابی به توحید محض و رهایی از شرک(انعام، آیات 74 و 75)، دست یابی به مقام شناخت حق مطلق(فصلت، آیه 53)، هم چن دست یابی به مقام اطمینان(بقره، آیه 260) و عصمت(یوسف، آیه 24؛ الميزان، ج 11، ص 129؛ مجمع‌البيان، ج 5 – 6 ، ص 343 – 344) است. شکی نیست که این آثاراز مهم ترین چیزهایی است که زندگی انسان را متحول می کند و انسان را در شرایطی قرار می دهد که برتر از آن حالت نیست.

از نظر قرآن، کنار رفتن پرده غفلت از دیدگان قلب و دست یابی به شنوایی و بینایی حقیقی  همه هستی، عامل اصلی مکاشفه و رویت است؛ بنابراین، انسان می بایست دریابد که چه چیزهایی موجب شده تا پرده غفلت برقلب بیافتد و او را در شرایط ناخوشایندی قرار دهد. شکی نیست که فجور و گناه و شرک و کفر از مهم ترین عوامل افتادن پرده بر قلب است.(شمس، آیات 7 تا 10؛ مطففین،  آیه 14؛ انعام، آیه 108؛ بقره، آیات 7 و 8)

بنابراین، ترک کفر و شرک و گناه وفجور می تواند شرایط را بازسازی کرده و فطرت را باز گرداند ؛ یعنی نور فطرت که دفن و دسیسه یا طبع و ختم شده، به حالت نخستین باز گردد و امکان رویت و شهود برای قلب فراهم آید. از همین روست که در آیات قرآنی برای رهایی از پرده های افتاده بر قلب، از انسان خواسته شده تا ایمان آورده(انعام، آیه 122؛ حدید، آیه 28)، و با نور هدایت وحیانی اسلام و شرایع آن(زمر، آیه 22) حرکت در مسیر تقوای الهی در آغاز کند(بقره، آیه 21) تا در شرایطی قرار گیرد که خدا به تطهیر و تزکیه نفس او بپردازد(انفال، آیه 29، نور، آیه 21) و قلبش دوباره امکان رویت ملکوت و عالم غیب را بیابد.

درحقیقت این ایمان به خدا و اسلام آوری است که شرح صدری به انسان می دهد و نور در دلش افرزود تا بتواند تطهیر و تزکیه شود و پرده های غفلت از قلبش برداشته گردد. این که خدا در قرآن خواهان شرح صدر است، مراد از شرح صدر، بسط آن و قبول حق بر اساس فهم، بصيرت و عرفان به رشد و كمال است. در این زمان است که نوری دیگر در قلب او روشن می شود که خدا به عنوان«فهو على نور من ربه» از آن یاد کرده است. این عبارت تمثيل صاحب نور هدايت و ايمان به كسى است كه سوار بر مركب نور باشد كه به واسطه نورانيّت خود آنچه بر سينه فراخ او بگذرد تشخيص مى‌دهد كه حق است يا باطل، بر خلاف شخص گمراه كه از اين توانايى محروم است.(الميزان، ج 17، ص 255.)

از نظر قرآن، انسان پس از بهره‌مندى از ايمان و هدايت، همانند كسى است كه پس از مرگ زنده شده باشد و در پى آن از نورانيّتى برخوردار مى‌شود كه در شعاع آن خير و شرّ خود را تشخيص مى‌دهد و امورى را مى‌بيند كه ديگر مردمان نمى‌بينند و چيزهايى را مى‌شنود و درك مى‌كند كه ديگران از فهم آن ناتوانند و از شعورى مافوق شعور ديگران برخوردار است.(همان، ج 7، ص 337-338)

به هر حال، هر انسانی توانایی بهره مندی از مکاشفه را دارند؛ زیرا نكره آمدن «فرقانا» در آیه 29 سوره انفال دلالت دارد كه بصيرت خدادادى، بصيرتى ويژه و غير از عقل و فطرت و مانند آن است كه خداوند به عموم انسانها عطا فرموده است.

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا