عوامل سه گانه ضد تکبر

انسان موجودی است که علل و عواملی او را فریب می دهد و نسبت به خود گمان ناروا می برد. وقتی انسان به خودش می نگرد و می بیند که در جهان فرمانروا و سرور است، خودش را می بازد.

 در این میان برخی از انسان ها بیشتر فریب دنیا را می خورند ؛ زیرا اینان وقتی به وضعیت زندگی خویش بویژه در زر و زور می نگرند می بینند که ثروتمندتر و قدرتمندتر از همه هستند.
این گونه است به دام غروری می افتند که دنیا فراهم آورده است.(لقمان، آیه 33؛ فاطر، آیه 5) پس بگونه ای رفتار می کنند که دیگر خدا را بنده نیستند.
غرور، آدمی را به دام تکبر می افکند. کبر و بزرگی از صفاتی است که باید انسان از خودش دور کند؛ زیرا این اسم و صفت یعنی متکبر و تکبر و کبر تنها برای خداوند کبریا سزاوار است.(حشر، آیه 23) و آنچه برای انسان شایسته است کبر نیست بلکه تواضع و فروتنی است؛ اینکه در برابر خداوند خودش را فروتن بیابد و متواضع باشد.
اما کسانی که مغرور شده و به دام فریبنده دنیا گرفتار شده اند، به جای تواضع ، تکبر می ورزند و مال و ثروت و قدرت و زر و زور ایشان موجب می شود که گمانه های نادرستی در باره خود داشته و بر اساس این داوری غلط، عمل کنند.
بدین ترتیب انسان موجود سرکشی می شود که در برابر خداوند نیز می ایستد و بر خلاف فرمان الهی رفتار می کند.
عوامل تادیب انسان
اما خداوند با توجه به روحیات انسان که موجودی جهول و ظلوم است (احزاب، آیه 72) و به نادانی بسیار و تجاوز از حدود گرایش دارد، عواملی را در سر راه زندگی‌اش قرار داده تا او را ادب کند و سرجایش بنشاند.
عواملی که موجب می شود تا انسان تواضع کند و از تکبر دست بردارد، سه چیز است که امام حسین (ع) فرموده است: لَوْلا ثَلاثَةٌ ما وَضَعَ ابْنُ آدَمَ رَأْسَهُ لِشَىْ ءٍ: اَلْفَقْرُ وَ الْمَرَضُ وَ الْمَوْتُ؛ اگر سه چیز نبود انسان در مقابل هیچ چـیز سر فرود نمى آورد: 1 ـ فقر 2 ـ بیـمارى 3 ـ مـرگ.(نزهه الناظر، ص 80).وقتی انسان به خودش می‌نگرد، فقر خود را می یابد بگونه ای که بدون تکیه‌گاهی چون خدا اصولا قوام نداشته و نمی تواند بر سر پایه خود بایستد. این فقر همه هستی او را فراگرفته و پر کرده است. البته هر از گاهی انسان به فقر مالی و مادی نیز دچار می شود تا تکبر برخاسته از مال و ثروت به تواضع تبدیل شود.ببماری و مرگ هم که سر راه هر کسی است و هر روز این شتر در خانه کسی می نشیند، هر روزه به آدمی تلنگر می زند که تکبر را کنار بگذار و دمی بنشین و تفکر و تدبر کن که آن طوری که قدرت و ثروت دنیا فریبت داده، نیست، بلکه به دمی از سلامتی به بیماری و از زندگی به مرگ می روی و سلامت و حیات تو به مویی بسته است و دم دیگر ممکن است تغییر وضعیت کند. این امور سه‌گانه است که آدمی را سر جایش می‌نشاند و گرنه تکبر، آدمی را رها نمی ساخت.