عزم دركارها

مفهوم عزم
    يكي از صفات انسان كامل و برجسته، عزم دركارها و زندگي است. قرآن به اين ويژگي با اشاره به انسان هاي كاملي چون پيامبران اولوالعزم يعني نوح و ابراهيم و موسي و عيسي (ع) وحضرت پيامبر اكرم (ص) توجه داده و از مردمان خواسته است تا با سرمشق گيري از ايشان، دراين مسير كمالي قرار گيرند.

    عزم به معناي قاطعيت و جديت درعمل، يكي از مهم ترين ويژگي ها و عناصر درزندگي است كه انسان بدون آن نمي تواند كاري را از پيش برد. به اين معنا كه اگر شخصي با هزاران نفر مشورت كند و با بهره گيري از عقول مردم به بهترين و كامل ترين انديشه دست يابد ولي ناتوان از عمل باشد، شكست خورده است. از اين رو قرآن به پيامبر اسلام (ص) دستور مي دهد كه هرگاه با مومنان مشورت كردي عزم كن و كاري را كه به يقين و قطعيت در آن رسيدي به طور جدي پي گير باش. دراين مرحله تنها نياز به توكل است تا خداوند مددكار تو باشد و به هدف و مقصدي كه با اين عمل متوجه آن شده اي برسي: فاذا عزمت فتوكل علي الله.

    بنابراين عزم به معناي آن است كه شخص پس از قطعيت و يقين به درستي كاري، اقدام جدي برعمل آن داشته باشد وكوتاه نيايد.
    از اين رو از ويژگي ها و بلكه از مولفه ها و عناصر اصلي عزم، صبر دانسته شده است؛ زيرا كسي كه در مقام عمل قرارمي گيرد بايد براي دست يابي به هدف كوتاه نيايد و در برابر مشكلات و دشواري ها و بحران مقاومت كند و واكنش هاي ناپسند و سنگ اندازي ديگران را به هيچ گيرد.
    ويژگي هاي اهل عزم
    ديگر ويژگي اي كه قرآن براي اهل عزم ياد مي كند تقوا و خودداري از تحت تاثير فشارهاي دروني و بيروني قرارگرفتن است كه از سوي هواي نفس و يا شياطين انس و جني صورت مي پذيرد.
    شخص مي بايست با در دست گرفتن مهار نفس، حالت هاي خويش را كنترل شده انجام دهد و بيرون از دايره عقل و عقلانيت و تدبير، به عمل و يا واكنشي اقدام نكنند.
    از ديگر ويژگي هاي اهل عزم آن است كه نسبت به واكنش ها و يا اعمال و رفتارهاي ديگران در هنگام عمل وي خوددار باشد و حتي نسبت به واكنش هاي تند و زننده آنان واكنشي مثبت از خود بروز داده آن را به ناداني و جهالت فرد واگذارد. از اين رو قرآن بر فضيلت گذشت و عفو تاكيد مي كند و آن را از ويژگي ها اهل عزم مي شمارد.
    شخص اگر نتواند در برابر كنش ها و واكنش هايي كه نسبت به عمل او صورت مي گيرد رفتار مناسب از خود بروز ندهد افزون بر ايجاد دشمني و به چالش كشيدن خود، از سوي ديگر موجب مي شود كه نيرو و توان خويش را در واكنش به اعمال و رفتار مخالفان عمل هزينه كند. در حقيقت با گذشت و عفو اين توان و نيرو به جاي آن كه صرف واكنش نشان دادن به كنش ها و واكنش هاي مخالفان شود، در تقويت و پيش برد اهداف هزينه مي شود؛ زيرا اصطكاك با مخالفان موجب مي شود كه شخص، درصدي از وقت و توان را درجهت پاسخ گويي به فعاليت هاي مخالفان هزينه كند كه بسيار خسارت آور است.
    بر اين اساس قرآن فرمان مي دهد كه در برابر مخالفان شيوه صبر و عفو را درپيش گرفته و با تقوا و خودداري از اعمال و رفتارهاي نابهنجار و دور از عرف به هدف خود توجه داشته باشد. اين گونه است كه گاه حتي شخص مي تواند از دشمن به عنوان نيروي پيشروانه بهره برد و توان و قدرت و فشارهاي دشمن و مخالف را در راستاي اهداف كمالي خود هزينه كند. اين گونه است كه امري منفي و آسيب زا به امري مثبت تبديل مي شود و كارها را به پيش مي برد.
   عزم، اصل اساسي براي كمال
    به هرحال در انديشه و بينش قرآني عزم يكي از اصول اساسي زندگي بشر براي شدن است هر شدني هزينه اي دارد كه مي بايست پرداخت شود. هزينه اي كه انسان براي شدن كمالي به عهده مي گيرد زماني دوچندان مي شود كه مخالف و متضاد خواسته هاي ديگري دارد و اين تضاد افزايش مي يابد. وقتي شخص بخواهد ديگري را به سوي شدن و حركت كمالي سوق دهد. دراين صورت فشارها افزايش مي يابد و واكنش هايي به دنبال خواهد داشت. از اين رو هزينه ها نيز دو چندان مي شود و مي بايست براي رهايي از آن از صبر و گذشت بهره جست و تقوا را به عنوان عاملي مهم تقويت كرد.
    قرآن اين مباحث را در آياتي چون 35 سوره احقاف و آيات متعددي از سوره شورا مطرح كرده و با بيان نمونه هايي از كساني كه از عزم درزندگي بهره نبرده اند مانند حضرت آدم (ع) درمورد دوري از درخت ممنوع و مساله هبوط، از مردم خواسته آن را در زندگي مورد توجه قرارداده و خود را در مسير كمالي پيامبران اولوالعزم قرار دهند .