فلسفه آفرينش در خدايي شدن انسان نهفته است. از آنجايي كه انسان مسير خدايي شدن و بازگشت به كمال مطلق را از مهبط و قرارگاه زمين آغاز مي كند، مسيري سخت و دشوار را مي بايست بپيمايد كه گاه از آن به دوزخ دنيوي ياد مي شود.
انسان از پست ترين عنصر در هستي يعني خاك آفريده شده است. اين پست ترين درعين حال قابل ترين عنصر نيز به شمار مي آيد، از اين رو پذيراي روح الهي شده و توانايي آن را دارد تا مقام خلافت الهي بر همه كائنات، خود را بالا بكشد.
راه رسيدن به خدايي شدن و لقاي الهي، مسيري از عبوديت تا متأله شدن است. اما اين تمام مسير بشر نيست، چون پس از خدايي شدن تا ربوبيت يافتن در مقام خلافت الهي، راهي بس كوتاه و شيرين بايد پيموده شود.
از اين رو در آموزه هاي قرآني فرصت عمر كوتاه دنيوي، فرصتي بي نظير و بي بديل است كه هرگز تكرار نخواهدشد و انسان هر آنچه را ساخته براي ابديت خود ساخته است.
اين مسير تا مظهريت ربوبيت، نيازمند بسترهايي است كه از آن به اهداف ابتدايي، مياني و غايي تعبير مي شود. اين گونه است كه آباداني زمين، برپايي عدالت، تعليم و تزكيه، جامعه مدني و امت و مانند آن به عنوان فلسفه آفرينش و اهداف خلقت انسان معرفي مي شود؛ چرا كه هريك بستري براي ديگري است. انسان در اين مسير است كه شدن هاي كمالي را بواسطه ابتلا و مانند آن تمرين مي كند و در كوره دنيا براي عبوديت و خلافت و ربوبيت آبديده مي شود.
هستي در خدمت انسانيت
انسان اشرف آفريده هاي خداوندي است. شرافت انسان را مي بايست در روح الهي او ديد. انسان به گونه اي آفريده شده كه مي تواند به عنوان ظرفي كامل از همه اسماي الهي باشد و مظهر همه صفات خداوندي شود. از اين رو از اراده و اختياري استثنايي برخوردار است و به او فرصت مي دهد تا خود را چنان بسازد كه درمقام مظهر ربوبيت خداوندي تجلي كرده و بر كائنات فرمان راند و هريك از آفريده هاي الهي را پرورش داده و به كمال شايسته و بايسته خودشان برساند.
زمين، قرارگاه آدمي است و دنيا گذرگاه استثنايي براي بشر است كه مي تواند دراين گذرگاه با هر گامي، خود را چنان دگرگون كند كه هيچ موجودي را توانايي آن نيست. البته شدن هاي انسان مي تواند در دو مسير متقابل هم باشد كه درنهايت به حكم دايره به يك منشأ بازمي گردد. لذا بازگشت همه به سوي اوست؛ با اين تفاوت كه يكي از مسيرشدن هاي كمالي به سوي او بازمي گردد و آن ديگري از مسير سقوط، به سوي خداوند مي رود. درنهايت هر يك، دو وجه متقابل از خداوندي را ديدار خواهندكرد: يكي وجه جمالي الهي را زيارت كرده و خود وجه آن مي شود و آن ديگر وجه جلالي خداوند را در برابر خويش مي يابد. خداوند در اين باره مي فرمايد: «چهره هايي در آن روز شاداب و خرم است كه به پاداش پروردگار خود چشم دوخته اند و چهره هايي كه در آن روز گرفته است.» (قيامت، آيات 22 تا 24)
كسي كه در مسير كمالي شدن، قرارمي گيرد، متأله (خدايي) مي شود. خدايي شدن، عامل اصلي دستيابي به خلافت مطلق خداوندي است؛ چرا كه شخص در آن مقام مي تواند مظهر ربوبيت الهي و پروردگاري خداوندي باشد. اين مسير متأله شدن نيز تنها از گذرگاه و مسير عبوديت مي گذرد. از اين رو امام صادق مي فرمايد: العبوديه جوهره كنهها الربوبيه؛ عبوديت گوهري است كه باطن آن ربوبيت است. برهمين اساس خداوند درباره فلسفه آفرينش انسان و جنيان اين گونه مي فرمايد: «و جن و انس را نيافريدم، جز براي آنكه مرا بپرستند.» (ذاريات، آيه 56)
پرستش و عبادت به معناي اطاعت از خداوند است (آل عمران، آيه32) و مصاديقي بسيار براي اطاعت است كه از جمله آن مأموريت در آبادسازي زمين و كشاورزي است. (هود، آيه61)
