صداقت و روش ورود دركارها

نعل وارونه زدن اصطلاحي است كه بر كار غيراخلاقي، غيرفرهنگي و ضدارزشي اطلاق مي شود. برخي از مردم عادت دارند كه ارزشها را دور بزنند و گمان مي كنند كه اين گونه رفتار مي تواند توجيه گر رفتار آنان باشد و يا از اتهام عمل نادرست و زشت مبرا سازد يااين كه زمينه موفقيت نهايي آنان را تضمين كند.

اما از نظر قرآن چيزي بهتر از صداقت وجود ندارد. هرگونه توجيه گري برخلاف اصول عقلاني و عقلايي و شرعي، رفتاري نادرست و باطل است و هرگز انسان را به مقصد و مقصود نهايي نمي رساند و در ميانه منزل اين بار كج به زمين مي افتد و رسوايي آن دامن گير آنان مي شود.

فرهنگ جاهی، بدعت گرایی غیر عقلانی
در فرهنگ جاهلي رسم اين گونه بود كه اگر مردم مكه براي حج از خانه خود بيرون مي رفتند، تا زماني كه اعمال و مناسك حج را به تمام و كمال انجام نداده بودند، اگر كاري براي ايشان پيش مي آمد كه مي بايست وارد خانه شوند، به جاي در از پنجره وارد خانه خود مي شدند و اگر پنجره و روزنه اي نبود، در پشت خانه سوراخي ايجاد مي كردند و از آن جا وارد خانه خود مي شدند و اين را نشانه اي از تقواي خود برمي شمردند و گمان مي كردند با اين كار مراسم و آيين الهي حج را به درستي انجام مي دهند؛ چرا كه بر اين باور بودند كه حج گزار با لباس احرام نمي بايست وارد خانه شود. پس ورود به خانه خود را در ايام حج حرام مي دانستند. با اين همه مي ديدند كه كاري در خانه دارند و مي بايست به خانه وارد شوند، پس راهي مي جستند كه بدون آن كه به ظاهر، حرمت شكني كرده باشند، وارد خانه شوند. اين گونه بود كه از پنجره يا سوراخي كه مي كندند وارد خانه مي شدند.
خداوند در آيه 189 سوره بقره ضمن نقد مجموعه اي از قوانين و رفتارهاي آنان، به نقد اين رفتار نيز مي پردازد و مي فرمايد: يسألونك عن الاهله قل هي مواقيت للناس والحج و ليس البر بأن تاتوا البيوت من ظهورها و لكن البر من اتقي و اتوا البيوت من ابوابها و اتقوالله لعلكم تفلحون؛ درباره حكمت هلالهاي ماه از تو مي پرسند، بگو: «آنها شاخص گاه شماري براي مردم و موسم حج اند.» و نيكي آن نيست كه از پشت خانه ها درآييد، بلكه نيكي آن است كه كسي تقوا پيشه كند و به خانه ها از در ورودي آنها درآييد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار گرديد.
به نظر مي رسد كه اعراب جاهلي براي خود افزون بر قوانين و آييني كه حضرت ابراهيم(ع) براي حج بيان كرده بود، آيين و قوانيني را افزودند تا اين گونه رعايت بيشتر و دقيق تري كرده باشند و تقواي الهي را نشان دهند. اين رفتار آنان همانند رفتار برخي از مسيحيان است كه قوانين رهبانيت را پديد آوردند و در دين مسيحيت وارد كردند وخداوند در قرآن آنان را نقد مي كند و مي فرمايد: ورهبانيه ابتدعوها ما كتبناها عليهم الا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعايتها؛ رهبانيتي كه بدعت گذاشتند، ما آن را بر ايشان ننوشتيم و قانون نگردانديم مگر آن كه آنان خود را جهت خشنودي خدا آن را جستند، پس چنان كه بايستن بود رعايت نكردند. (حديد، آيه 72) البته اين رفتار عجيب و غريب در ميان اعراب جاهلي پيشينه هم دارد و شماري از رفتارها را قرآن گزارش مي كند كه آنان براي تقواي بيشتر و بهتر در پيش گرفته و آن را قانون الهي و ابراهيمي دانسته اند. از اين رو در جايي ديگر آنان را نقد كرده و مي فرمايد: قل من حرم زينه الله التي اخرج لعباده و الطيبات من الرزق؛ بگو چه كسي زينت هاي خداوندو روزي پاك و طيب را كه براي بندگانش فراهم آورده، حرام كرده است؟ (اعراف، آيه 23)
بدعت سازي بنام دين
آيات ديگري را مي توان يافت كه بيانگر بدعت سازي ها از سوي برخي از مردم به نام دين و خدا و تقواست. همين بدعت سازي هاي اهل متشرعه نامتشرع در حقيقت مانع جدي در سر راه تعالي و رشد اسلام در طول تاريخ بوده است. برخي يهوديان رفتار فردي حضرت يعقوب(ع) در نخوردن گوشت يا پيه حيوانات را حكم الله دانسته و وارد دين يهوديت كردند.
مشكل اين جاست كه كاري را كه دين نگفته به نام دين تمام مي كنند و مي خواهند به نام دين انجام دهند. اگر كسي بخواهد برخي كارها را انجام دهد يا ندهد، لازم نيست تا به نام دين بر خود حرام يا واجب كند.
اما عرب جاهلي در گذشته و برخي مومناني كه رفتار جاهلي در پيش گرفته اند، اين گونه رفتار مي كنندو عرصه را بر دين و دينداران واقعي سخت مي كنند. چه بسيار رفتارهاي خودساخته متشرعان كه به نام دين قالب مي شود و اگر كسي برخلاف آن رفتار كند، مواخذه شده و از دايره دين و دينداري بيرون رانده و مهر كفر بر پيشاني او مي زنند.
ضرورت صداقت در كارها و رفتارها
صداقت، اقتضاي اين را دارد كه بگوييم اين كارها اصولا تا چه اندازه ديني است و بيانگر حكم الله است و اگر كاري است كه خوشايند من يا گروهي است آن را به نام دين تمام نكنيم.
از آيه شريفه 981 سوره بقره مي توان درس هاي بسياري گرفت. يكي آن كه اگر مي خواهيم كاري را به درستي انجام دهيم، از مسيرهاي قانوني، عقلاني و عقلايي و شرعي آن برويم؛ زيرا النجاه في الصدق؛ رهايي در صداقت است. اگر مي خواهيم در كشوري كار فرهنگي بكنيم از راه هاي قانوني استفاده كنيم و اگر بجوييم، آن راه هاي قانوني را مي يابيم. اگر مي خواهيم در جوانان تاثيرگذار باشيم از راه صداقت برويم و نخواهيم با مجادله و تهديد و وعيد آنان را در مسير حق قرار دهيم.
خداوند در اين آيه مي فرمايد: هر كاري را از راهش وارد شويد؛ چرا كه بكارگيري روشهاي نادرست و غيرمنطقي براي انجام امور و كارها، خلاف تقواست. بنابراين اگر مي خواهيد به حقيقت اسلام برسيد مي بايست از در آن يعني علي(ع) و اهل بيت(ع) و ولايت وارد شويد. از اين رو در برخي از روايات از باب جري و تطبيق، علي(ع) باب اسلام دانسته شده و پيامبر(ص) مي فرمايد: انا مدينه العلم و علي بابها؛ من شهر علم هستم و علي در آن است. پس هر كسي بخواهد به شهر پيامبر(ص) و حقيقت معارف الهي قرآن نبوي وارد شود مي بايست از در علي(ع) وارد شود. پس تقواي الهي در اين است كه براي هر كاري راه طبيعي آن را پيدا كنيد و از آن جا وارد شويد و گمان نكنيد كه با بيراهه رفتن و دور زدن مي توان به مقصد رسيد؛ چنان كه دورزدن رهبري اميرمومنان(ع) عده اي را به مقصد نرساند و موجبات گمراهي بسياري را فراهم آورد. البته تنها اهل تقواي واقعي هستند كه در همه امور زندگي از راه هاي قانوني و طبيعي وارد مي شوند و با كلاه شرعي و توجيه گيري نمي خواهند به مقصد برسند.