سلاخی آیات توسط دانشمندان

بسم الله الرحمن الرحیم

سلاخی به معنای پوست کندن از حیوان، اصطلاحی است که خدا برای دانشمندانی به کار می برد که آیات الهی را از آیات بودن خارج می کنند و حقیقت نشانه و علامت بودن را از آن سلب می کنند تا جایی که آفریده که آیتی از آفریدگار است، به یک پدیده تبدیل شود که بیانگر هیچ چیزی جز وجود داشتن نیست. چنین رفتاری امروز از سوی دانشمندان در همه علوم و معارف دیده می شود؛ زیرا هر رفتاری که بیرون از فلسفه وجودی چیزی باشد که خدا برای آن به عنوان «حق» قرار داده، نوعی سلاخی آفریده ها است. بنابراین، نگاهی صرفا مادی و لذت جویانه و دنیاگرایانه نسبت به هر چیزی، نوعی سلاخی آیات الهی است که خدا این افراد سلاخی کننده را با عنوان «سگ» معرفی می کند که هماره زبانش آویزان است.

نویسنده در این مطلب با مراجعه به آموزه های وحیانی قرآن، حقیقت علم و آثار آن از نظر قرآن، و سلاخی آیات الهی در تکوین و تدوین از سوی برخی از دانشمندان را تبیین کرده است. با هم این مطلب را از نظر می  گذرانیم.

حقیقت سلاخی و انسلاخ از آیات الهی

واژه «انسلاخ» از ریشه «سلخ» که دوباره در قرآن به کار رفته، در اصل به معنای پوست کنده است؛ زیرا «سَلْخَةُ الحيَّةِ» به معنای پوست مار است؛ چرا که مار به طور غریزی هر از گاهی پوست می افکند و پوست جدید به دست می آورد. هم چنین در زبان عربی متداول، به زمین بی درخت که هیچ پوشش گیاهی ندارد، «سَلِيخ» می گویند. در فرهنگ عربی به پایان ماه که دیگر ماهی در آسمان نیست، «سَلْخُ الشهرِ» گفته می شود؛ چرا که گویی پوست آسمان شب در آن شب های انتهای هر ماه، کنده شده و قمری در آسمان نیست. خدا در قرآن می فرماید: فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ؛ پس چون ماه ‏هاى حرام مُنسَلَخ و سپرى شد مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد و آنان را دستگير كنيد و به محاصره درآوريد و در هر كمينگاهى به كمين آنان بنشينيد.(توبه، آیه 5)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، کسانی هستند که به سلاخی از آیات الهی می پردازند که در اختیار آنان است. خدا در قرآن می فرماید: وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذَلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ و خبر آن كس را كه آيات خود را به او داده بوديم براى آنان بخوان: پس از آن آیات منسلخ شد. آنگاه شيطان او را دنبال كرد و از گمراهان شد؛ و اگر مى‏ خواستيم قدر او را به وسيله آن آيات بالا مى ‏برديم؛ اما او به خلود سوی زمين گراييد و بدان چسبید، و از هواى نفس خود پيروى كرد، از اين رو داستانش چون داستان سگ است كه اگر بر آن حمله‏ور شوى زبان از كام برآورد، و اگر آن را رها كنى، باز هم زبان از كام برآورد؛ اين مثل آن گروهى است كه آيات ما را تكذيب كردند. پس اين داستان را براى آنان حكايت كن شايد كه آنان بينديشند.(اعراف، آیات ۱۷۵ و ۱۷۶)

در این آیات سخن از کسی است که «انسلاخ آیات» به او نسبت داده شده است. او کسی است که خدا آیاتش را به او داده است. به نطر می رسد که مراد از «آیات» همان کرامات در سطح معجزات باشد؛ زیرا در آیات قرآنی، به معجزات و کرامات، آیات اطلاق شده است؛ چنان که درباره فرعون می فرماید: فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى؛ پس آیت و معجزه بزرگ خود را بدو نموده و ارایه کردیم.(نازعات، آیه ۲۰)

البته ممکن است مراد همان آیات تدوینی باشد؛ زیرا آیات تدوینی که در قالب کتب الهی تورات، انجیل و قرآن، نازل شده، آیات الهی است که بعلم به آن علم داشت.(مریم، آیه 73؛ مطففین، آیه 13؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۵۳؛ شیخ طوسی،‌ التبیان، ج۵، ص۳۲)

هم چنین باید توجه داشت که آیات الهی در قرآن به همه آفریده های الهی نیز اطلاق می شود؛ زیرا همه آفریده های الهی و نیز قوانین و سنت های حاکم بر هستی، آیات و نشانه های الهی هستند.(بقره، آیه 164؛ نحل، آیات 65 تا 69 و 79؛ انعام، آیه 99)

با این همه براساس گزارش های تفسیری و روایی، شخصی مستجاب‌الدعوه به نام «بَلْعم باعورا» در زمان موسی نبی(ع) می‌زیست. او برای رضایت حاکم ظالم زمان، سوار بر الاغ خود شد تا بالای کوه رود و با بهره گیری از اسم اعظم قوم خویش بنی اسرائیل را نفرین کند. در آن جا به مشیت الهی اسم اعظم را فراموش کرد و زبانش وارونه می‌شد به‌طوری‌که قوم دشمن را نفرین می‌کرد و برای بنی‌اسرائیل دعا می‌نمود.

در این هنگام بَلْعم باعورا به حاکم ظالم گفت: اکنون دنیا و آخرت من از من گرفته شد، و جز حیله و نیرنگ باقی نمانده‌است. آنگاه چنین دستور داد: «زنان را آراسته و آرایش کنید و کالاهای مختلف به دست آن‌ها بدهید تا به میان بنی‌اسرائیل برای خرید و فروش ببرند، و به زنان سفارش کنید که اگر افراد لشکر موسی خواستند از آن‌ها کامجویی کنند و عمل منافی عفّت انجام دهند، خود را در اختیار آن‌ها بگذارند، اگر یک نفر از لشکر موسی زنا کند، ما بر آن‌ها پیروز خواهیم شد.» آن‌ها دستور بلعم باعورا را اجرا نمودند، زنان آرایش کرده به عنوان خرید و فروش وارد لشکر بنی‌اسرائیل شدند، کار به جایی رسید که «زمری بن شلوم» رئیس قبیله شمعون دست یکی از آن زنان را گرفت و نزد موسی آورد و گفت: «گمان می‌کنم که می‌گویی این زن بر من حرام است، سوگند به خدا از دستور تو اطاعت نمی‌کنم.» آنگاه آن زن را به خیمه خود برد و با او زنا کرد، و این چنین بود که بیماری واگیر طاعون به سراغ بنی‌اسرائیل آمد. طاعون بیست هزار نفر از لشکر موسی(ع) را کشت.( نگاه کنید: تورات، سِفر اعداد، ۲۲: ۲۱-۳۲؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷، ج۸، ص۲۹؛ علامه مجلسی،‌ بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق،‌ ج۱۳،‌ص۳۷۹؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۴۳۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ق، ج۷، ص۱۴؛ راوندی،‌ قصص الأنبیاء، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۳۹۶؛ آلوسی،‌ روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۰۴؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۸۲)

به نظر می رسد که این عالم به آیات الهی، همه دانا به کتب آسمانی از جمله تورات بود؛ و هم از کسانی است که برخوردار از توانایی خاص بود که می توانست در عالم تکوین تصرفاتی داشته باشد؛ چنان که چنین توانایی برای «سامری» نیز بوده است؛ خدا در باره سامری نیز می فرماید: قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَكَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي ؛ گفت: به چيزى كه ديگران به آن پى نبردند بصیریت یافته و پى بردم، و به قدر مشتى از رد پاى فرستاده خدا (جبرئيل) را برداشتم و آن را در پيكر گوساله انداختم؛ و نفس من برايم چنين فريبكارى كرد.(طه، آیه ۹۶) سامری با استفاده از این علم و دانش خاص خود، گوساله ای ساخت که ویژگی خاصی داشت: أَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ؛ پس براى آنان پيكر گوساله‏ اى كه صدايى داشت بيرون آورد.(طه، آیه 88) این گوساله زرین (طه، آیه 87) را به عنوان خدای مردم وخدای موسی معرفی کرد.(طه، آیه 88)

پس در امت موسی(ع) کسانی بودند که دارای مقامات خاص بوده و اهل کرامت و بصیرت نیز بودند؛ ولی آنان به سوء استفاده از قدرت و کرامت و بصیرت خویش پرداختند و تحت تسویلات نفس(طه، آیه 96) و پیروهای هواهای نفسانی و وسوسه های شیطانی(اعراف، آیات 175 و 176) آن را علیه خدا و اسلام و رهبران الهی به کار گرفتند.

از نظر قرآن، هر چیزی در هستی از آسمان و زمین(اعراف، آیه 185) «مُلک و ملکوت» (یس، آیه 83) دارد که همان ظاهر و باطن هر چیزی است. همان طوری که ظاهر و ملک هر چیزی در دست خدا، ملکوت و باطن هر چیزی نیز در دست خدا است: بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ.(یس، آیه 83؛ مومنون، آیه 88) از این روست که خدا خود را «مالک الملک»(آل عمران، آیه 26) و مالک ملکوت معرفی می کند.

بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، ملکوت هر چیزی همه حقیقت هر چیزی است که تعیین کننده آن چیز است. هر چیزی بر اساس مشیت حکیمانه الهی بهره ای انوار صفات الهی دارد که مُقدّر اوست: وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا.(فرقان، آیه 2) مقدر انسان از انوار صفات الهی آن است که همه «صفات الهی» را دارا باشد؛ زیرا بهره مند از «روح الله» است که به «نفَس رحمانی» در کالبد و جسد آدمی دمیده شده است.(ص، آیه 72؛ حجر، آیه 15)

اندازه مُقدر هر چیزی بر اساس «اهداف و ماموریتی» است که به آن چیز داده شده است. بر این اساس، ملکوت هر چیزی بیانگر اهداف خلقت او نیز است؛ زیرا هر چیزی که بر اساس آن اهداف از دارایی صفات و انوار الهی بهره مند شده و هیچ عیب و نقصی نسبت به هدف و ماموریت و مسئولیت خود ندارد: قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى؛ گفت: پروردگار ما كسى است كه هر چيزى را خلقتى كه درخور اوست داده، سپس آن را هدايت فرموده است.(طه، آیه ۵۰)

خدا از انسان ها می خواهد تا در هستی نظاره کنند و ملکوت هر چیزی را به دست آورند و بدانند: أَوَلَمْ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ؛ آیا و نمی نگرند در ملکوت آسمان ها و زمین و آن چه را خدا خلق کرد و آفرید.(اعراف، آیه 185)

بی گمان دانستن و نظاره ملکوت هر آفریده ای به انسان کمک می کند تا هم خداشناس باشند و حق تعالی را بشناسند و هم این که اهداف خلقت هر چیزی را دانسته و از آن برای آن اهداف بهره گیرند یا به عنوان خلیفه الله هر چیزی را به آن هدف برسانند؛ زیرا انسان در مقام مظهر اسماء الله و خلیفه الله در مقام مظهریت ربوبی و پروردگاری قراردارد و به عنوان ربانی می بایست در کائنات تصرفات ربوبی کند تا به کمال هر چیزی برسانند.(بقره، آیات 30 تا 34؛ آل عمران، آیه 79)

از نظر قرآن، گام نخست در شناخت هر چیزی، آیه دانستن آن است که بیانگر علامت و نشانه ای نسبت به خدا است؛ زیرا هر چیزی در سطح دارایی خود، آیتی از انوار صفات الهی است و هر کسی به چیزی نگاه می کند در همان سطح انوار صفات الهی نسبت به خدا شناخت می یابد؛ زیرا صفات الهی بسیار است و هر چیزی به میزان دارایی و مقدرات خود از آن بهره برده و علامت و نشانه ای از خدا است. این گونه است که با نگاه به هر چیزی می توان «حق تعالی» را در آن یافت و به همان میزان علامت بودن نسبت به خدا شناخت یافت؛ چنان که خدا به صراحت می فرماید: سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ؛ به تحقیق نشانه‏ هاى خود را در افقهاى گوناگون و در دلهايشان بديشان خواهيم نمود تا برايشان روشن گردد كه او خود حق است. آيا كافى نيست كه پروردگارت خود شاهد و مشهود هر چيزى است.(فصلت، آیه ۵۳)

باید توجه داشت که شهید در آیه می تواند به معنای فاعل یا مفعول باشد؛ یعنی خدا هم شاهد برچیزی است و هم مشهود در هر چیزی است؛ پس با نگاه به هر چیزی به عنوان «آیه» می توان نسبت به خدا به همان میزان ظرفیت وجودی آن چیز، شناخت و آگاهی یافت.

از نظر امیرمومنان امام علی(ع) انسان می بایست وقتی به هر چیزی می نگرد آن را آیتی از آیات خدا و نشانه و علامتی از آن بداند و خدا شناس شود: ما رَأَيتُ شَيئاً اِلاّ وَ رَأَيتُ اللهَ قَبلَهُ وَ بَعدَهُ وَ مَعَهُ وَ فيهِ؛ «به هیچ چیز نظر نينداختم مگر آن که خدا را پیش از آن، پس از آن، همراه آن و درون آن مشاهده کردم.»( فیض کاشانی ، عین الیقین ، ج 1 ، ص 49 )

باباطاهر نیز می سراید:

«به دریا بنگرم دریا ته وینم

به صحرا بنگرم صحرا ته وینم

به هر جا بنگرم کوه و در و دشت

نشان از قامت رعنا ته وینم»

بنابراین، هدف از علم و دانش آن است که انسان خدا شناس باشد، و از آن جایی که انسان همان آفریده ای است که انوار تمام صفات الهی را در ذات خویش دارد، بهترین آیت از آیات الهی است؛ از همین روست که امیرمومنان امام علی(ع) از پیامبر(ص) نقل می کند که ایشان فرمود: مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ؛ هرکسی نفس خویش را بشناسد و معرفت یابد نسبت به پروردگارش معرفت یافته است.»( طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۱۶۹؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۱۸۱؛ منسوب به امام جعفر بن محمد علیهما السلام، مصباح‌الشریعه، ۱۴۰۰، ص۱۳؛ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزة، ۱۴۰۵ق، ج۴،‌ ص۱۰۲؛ فخررازی، تفسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۹۱، ج۹، ص۴۶۰ و ج۳۰، ص۷۲۱؛  تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸)

پس از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انسلاخ آیات به معنای پوست کندن از آنها است به طوری که حقیقت ملکوتی آن دیده و شنیده نشود یا در عمل مورد عنایت و اهتمام قرار نگیرند و برای مقاصدی دیگر غیر از مقاصد و اهداف الهی که برای هر چیزی تعریف شده به کار گرفته شود که این خود نوعی کفران عملی نعمت الهی است؛ زیرا شکر عملی آن است که انسان حق هر نعمتی را بشناسد و از آن برای مقاصد حق بهره گیرد که برای آن چیز تعریف شده است. این گونه است که انسان در مقام ایمان به سرمایه وجودی خویش می افزاید و به کمالات الهی نزدیک تر شده و صفات را در خود به حالت اسم و فعل در می آورد.(ابراهیم، آیه 7)

از نظر قرآن، حضرت ابراهیم(ع) چون به ملکوت آسمان و زمین علم شهودی یافت و خدا آن ملکوت را به او نمایاند و او در مقام «موقنین»در آمد: وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ ؛ و اين گونه ملكوت آسمانها و زمين را به ابراهيم نمايانديم تا از جمله يقين‏ كنندگان باشد(انعام، آیه ۷۵) از این ظرفیت الهی بهره درست برد و به جای انسلاخ آیات از حقیقت ملکوتی آنها، آیات الهی در تکوین از ماه و ستارگان و خورشید را به عنوان نشانه های صفات نور، عزت و عظمت و فطرت الهی دانست(انعام، آیات 76 تا 78) و این گونه در برابر حقیقت آیات وملکوت آنها سر فرود آورد و فرمود: إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِيفًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛من از روى اخلاص پاكدلانه روى خود را به سوى كسى گردانيدم كه آسمانها و زمين را فاطر بوده و پديد آورده است و من از مشركان نيستم.(انعام، آیه ۷۹)

پس عالم ودانشمندی که هر آیتی از آیات الهی در تکوین و تدوین بهره می گیرد و برای مقاصد «حق» الهی به کار می برد و ملکوت و باطن و اهداف آن را نادیده نمی گیرد، عالم ربانی است که از بصیرت و یقین خویش را برای ربوبیت وپروردگاری در مقام خلافت الهی بهره می برد و هر چیزی را به کمال بایسته و شایسته می رساند که از جمله آنها فن آوری ها و اختراعات و ابتکارهایی است در زمین برای استعمار و آبادانی آن انجام می دهد.(هود، آیه 61)

دانشمندان سگ صفت و خر صفت

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، دانشمندانی که آیات تکوین و تدوین الهی را از ملکوت و مقاصد آن منسلخ کرده و پوست می کنند و سلاخی می کنند، جز سگان(اعراف، آیات 175 و 176) و خران (جمعه، آیه 5) نیستند؛ زیرا آنانی که چون بعلم باعورا از آیات تکوینی و کرامات و دانش خاص الهی برای مقاصد پست دنیوی و علیه حقانیت و اسلام ومومنان بهره می برند، کسانی هستند هواهای نفسانی بر آنان غلبه کرده و پیرو شیطان شدند و در دام شیطان افتادند و این گونه هماره چون سگی تشنه زبان از کام بیرون انداخته و له له می زنند(اعراف، آیات 175 و 176)؛ زیرا این افراد در حقیقت قلب سالم و سلیم خویش را بیمار کرده و مختوم ومطبوع کرده اند و از مقام انسانیت خارج شده و در مقام چارپایان ساقط شده اند: وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ؛ و در حقيقت بسيارى از جنيان و آدميان را براى دوزخ آفريده‏ ايم، چرا كه دلهايى دارند كه با آن حقايق را دريافت نمى كنند و چشمانى دارند كه با آنها نمى ‏بينند و گوشهايى دارند كه با آنها نمى ‏شنوند، آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‏ ترند. آرى آنها همان غافل‏ماندگانند.(اعراف، آیه ۱۷۹)

باید توجه داشت که غافل از نظر قرآن، کسی است که چیزی در برابرش است ولی به علت سرگرم شدن به امری کم اهمیت یا بی اهمیت، آن حقیقت متعالی را نمی بیند. کسانی که میثاق ابدی پروردگارشان را نمی بینند(اعراف، آیه 172) و بر خلاف فطرت الهی و هدایت های آن(طه، آیه 50) حرکت می کنند و دنبال فسق و فجور بوده و هواهای نفسانی را برعقل خویش غالب ساخته و جاهلانه دنبال به جای علم حقیقی دنبال ظنون می روند، یا سفیهانه اسلام فطری و تشریعی را کنار می گذارند(نجم، آیه 28؛ یونس، آیه 36؛ بقره، آیه 130؛ شمس، آیات 7 تا 10) اینان از خود و خدا غافل بلکه به عنوان فاسق خود و خدایشان را فراموش کرده اند.(حشر، آیه 19؛ توبه، آیه 67)

از نظر قرآن، انسان در دنیا در بهترین حالت است؛ زیرا می تواند به عنوان خلیفه الله واسطه در ربوبیت و پروردگاری الهی باشد و هستی را که تحت تسخیر اوست(جاثیه، آیه 13) ، برای مقاصد متعالی الهی و حق به کار گیرد و خود و هستی را به کمالات بایسته و شایسته برساند.(بقره، آیات 30 تا 34؛ هود، آیه 61)

در حقیقت انسان در زمین در جایگاه واسطه فیض و اسباب الهی قرارگرفته است که هیچ آفریده ای در این سطح انسانی قرار ندارد؛ حتی اگر فرشتگان مقرب الهی باشند. هر دمی که انسان در زمین و دنیا زندگی می کند، چنان ارزشمند است که بهشت برزخی و بهشت اخروی به ارزشمندی آن نیست؛ زیرا انسان در دنیا خلیفه الله است، در حالی که در آخرت و بهشت دیگر، چنین مقام ومنزلتی ندارد، بلکه پاداش خلافت الهی را می برد و خدا مستقیم و بی واسطه به افاضه می کند.

البته عبودیت برای انسان ذاتی است(ذاریات، آیه 56)؛ اما خلافت برای انسان «جعل» است(بقره، آیه 30)؛ به این معنا که انسان در همه عوالم  حتی بهشت اخروی در مقام قرب الهی نیز «عبد» است؛ اما جعل خلافت فقط برای زندگی دنیوی اوست. پس انسان هر اگر بخواهد براساس فلسفه ذاتی وجودی خویش به خود بنگرد، عبودیت خویش را ببیند و بگوید: انا العبد؛ اما وقتی به فلسفه وجودی خویش نسبت به دنیا بنگرد می بایست بگوید: انا العبد و خلیفه الله. باید توجه داشت که «جعل» غیر از «خلق» است؛ از همین روست که در باره «ظلمت» خدا از واژه «جعل» سخن به میان می آورد(انعام، آیه 1) چنان که در باره زوجیت نیز این گونه است.(نحل، آیه 72)

به هر حال، دانشمندانی که آیات الهی در تکوین و آسمان وزمین را به عنوان «پدیده» نگاه می کنند و آن را «آفریده » نمی بینند، به سلاخی آیات پرداخته و خدا را از آن حذف کرده اند؛ چنان که با این کار ملکوت آن را نیز حذف کرده و هم چنین هدف از وجود آن را نادیده گرفته اند. اینگونه است که چون سگان با آیات الهی برخورد می کنند و برای مقاصد شوم و پلیدی مادی و دنیوی و هواهای نفسانی آن را به کار می گیرند که از جمله آن ها ساخت بمب های شیمیایی و میکربی و هسته ای است که بشریت را در معرض خطرانقراض قرار می دهد. این دانشمندان در حقیقت مفسدانی هستند که محیط زیست بشری را در معرض خطر قرار می دهند و مقاصد اتم و اکمل این آیات هستند: ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ. قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ ؛ به سبب آنچه دستهاى مردم فراهم آورده فساد در خشكى و دريا نمودار شده است تا [سزاى] بعضى از آنچه را كه كرده‏ اند به آنان بچشاند باشد كه بازگردند. بگو: در زمين بگرديد و بنگريد فرجام كسانى كه پيشتر بوده [و] بيشترشان مشرك بودند چگونه بوده است.(روم، آیات ۴۱ و ۴۲)