روش های شیطانی از نظر قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از صفات برجسته ابلیس، شیطنت است. شیطنت از واژه شطن به ریسمان و طناب بلندی گفته می شود که چارپایان برای محدودیت منطقه چرا و چریدن بدان بسته می شوند یا ریسمان بلندی که بدان آب از چاه کشیده می شود؛ این گونه اراده چارپا محدود می شود و نمی تواند هر آن چه قصد کرده یا اراده نموده را تحقق بخشد؛ از همین روست که هر کاری که موجب محدودیت اراده شود و در مخالفت با قصد کسی انجام شود، شیطنت گفته می شود؛ زیرا به ظاهر شخص آزاد و رها است تا هر کاری را که بخواهد انجام دهد، اما در باطن او را با ابزارهای محدود کردند تا تنها در محدوده ای عمل کند که شیطان ها خواسته اند. این گونه است که شیطان با شیطنت با قصد اصلی مردمان مخالفت می کند و در مسیری آنان را قرار می دهد که خود به عنوان شیطان خواسته است.

از نظر قرآن، شیطان محدود به ابلیس این شیطان جنی نیست، بلکه شیاطین جنی و انسی بسیاری هستند(انعام، آیه 121؛ اسراء، آیه 37؛ انعام، آیه 112 و آیات دیگر) که با مکر و کید خویش تلاش می کنند تا اشخاص و افراد به ظاهر آزاد، نتوانند مقاصد اصلی خویش را تحقق بخشند، بلکه تنها کاری را انجام دهند که شیاطین انتظار تحقق آن را دارند. بر این اساس، هر کسی در دام شیاطین جنی یا انسی بیافتد از مقصد خویش دور شده، گرفتار انحراف و سختی شدید می شود و به هدف و مقصدی که داشته نمی رسد؛ در حالی که در ظاهر آزاد و رها بود تا بر اساس اراده و اختیار خویش عمل کند؛ اما در باطن چنین شرایطی برایش فراهم نبوده است.

آموزه های قرآنی به مومنان هشدار می دهد که شیاطین جنی و انسی بسیاری در کمین آنان هستند تا با استفاده از روش ها و ابزارهای گوناگون بتوانند اهداف و مقاصد خویش را تحقق بخشیده و مومنان را از اهداف اصلی دور و منحرف سازند.

روش ها و ابزارهای شیطانی

در آیات قرآنی ، مواردی به عنوان روش یا ابزار بیان شده که شیاطین جنی و انسی برای مخالفت با مقاصد مومنان آن را به کار می گیرند تا مومنان این گونه از مقصد و مقصود باز مانده و در دام شیطان بیافتند و گرفتار شوند. از مهم ترین روش ها و ابزارهایی که شیاطین به کار می گیرند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. نجوا: یکی از روش های شیطان برای به دام انداختن مومنان، بهره گیری از نجوا است. نجوا یا همان سخنان در گوشی زمانی اتفاق می افتد که شیاطین جنی و انسی به انسان چنان نزدیک شده باشند که بتوانند در گوش انسان سخن بگویند و با تکرار مطالب خاص موجبات ترس به ویژه اندوه مومنان را فراهم آورند. شیاطین، چنان وانمود می کنند که خیرخواه مومنان هستند به طوری که اگر به مطالب و خواسته های آنان مورد اعتنا و عمل قرار نگیرد، بازتاب و آثار منفی به دنبال خواهد داشت. از نظر قرآن، مومنان نمی بایست تحت تاثیر نجواهای شیطانی قرار گیرند؛ زیرا هدف آنان ایجاد حزن و اندوه است. اگر مومنان به خدا باور دارند و بر او توکل می بندند، به طور طبیعی نمی بایست ترسی از ضرر رسانی شیاطین داشته باشند و به درخواست ها و تهدیدهای شیاطین نمی بایست وقعی بگذارند و اعتنایی نمایند.(مجادله، آیه 10)
2. بزرگنمایی: شیاطین به گونه ای سخن یا رفتار می کنند که توهم قدرت را موجب می شود. از نظر قرآن، مومنان می بایست به این نکته توجه داشته باشند که خدا قوت و قدرت مطلق است و اگر قوتی برای کسی باشد در سایه سار مظهریت قدرت الهی و قوت اوست. از آن جایی که همه هستی از جمله شیاطین گرفتار فقر هویتی هستند(فاطر، آیه 15) مومنان نمی بایست گمان کنند که برای شیاطین قوت و قدرتی است که بر پایه غنای آنان باشد؛ زیرا جز خدای تبارک و تعالی که غنی حمید است، کسی از غنای ذاتی برخوردار نیست تا قوت و قدرتی مستقل و بالذات برایش باشد. بنابراین، بر خلاف توهماتی که ابلیس و شیاطین دیگر ایجاد می کنند، مومنان می بایست نسبت به بزرگنمایی قوت و قدرت شیاطین هوشیار و بیدار باشند و در دام این توهمات نیافتند و گمان نکنند که مکر و کید شیطان قوی است؛ بلکه کید شیطان بسیار ضعیف و سست بنیاد است(نساء، آیه 76) و در برابر مکر الهی که خیرالماکرین است، هیچ به شمار می آید.(آل عمران، آیه 54) پس اگر تقابلی میان مجاهدان با شیاطین انسی و جنی و استکباری در قالب جنگ و جهاد باشد، بی هیچ شک و تردیدی این مجاهدان هستند که قوی و قدرت مند هستند و می تواند بر دشمنان شیطانی پیروز شوند؛ زیرا مکر و کید آنان در برابر مکر الهی بی پایه و نابود است.(همان؛ نساء، آیه 76)
3. وعده های فریبا: از ترفندها و روش هایی که شیاطین جنی و انسی به کار می گیرند، بهره گیری از وعده های فریبا و دروغین است تا مردمان ظاهربین را در دام خویش در آورده و برده خود نمایند. از نظر قرآن همه وعده های شیاطین به ویژه ابلیس لعین، مبتنی بر فریب و غرور آفرینی در افراد است تا این گونه در مسیر و مقصدی گام بردارند که پایان آن ضلالت و عذاب دردناک دوزخ است.(نساء، آیه 120) وعده های شیاطین انسی و جنی هماره وعده های پوچی است؛ زیرا اگر وعده بدهد بر خلاف آن عمل می کند و هرگز به وعده ای وفا نمی نماید.(ابراهیم، آیه 22) ابلیس در شیطنت چنان قوی است که حتی به دوستان مشرک خویش نیز رحم نمی کند و آنان را به دروغ به میدان جهاد می کشاند و پس آنان را رها کرده و پا به فرار می گذارد تا خود را نجات بخشد.(انفال، آیه 48) از اهدافی که قرآن برای وعده های دروغین شیاطین از جمله ابلیس بیان کرده، جلوگیری از هر گونه کمک و انفاق مالی به نیازمندان از طریق ترساندن مردم به فقر و فلاکت در پی انفاق از مال است.(بقره، آیات 267 و 268) شیاطین از هر گونه انحراف به ویژه اخلاقی بسیار خشنود می شوند؛ زیرا این گونه می توانند مردمان را برده و خوار و ذلیل خویش سازند و آنان را به هر سویی که بخواهند بکشانند.(همان)
4. امدادگری: شیاطین برای این که بتوانند بر دیگران مسلط شوند به آنان وعده های دروغین می دهند تا در شرایطی قرار گیرند که امکان نجات آنان وجود نداشته باشد. شیاطین وقتی اولیای خویش را به سوی هلاکت می کشانند، وعده می دهند که در موقعیت های مناسب برای امداد و یاری آنان می شتابند، اما وقتی عرصه را تنگ یافتند، اولیای خویش را رها می کنند و هیچ گونه امداد و یاری به ایشان نمی رسانند.(انفال، آیه 48)
5. شبهه افکنی: از جمله ترفندها و روش های شیطاین، بهره گیری از شبهات برای ایجاد فضای فتنه است تا توان تشخیص حق و باطل فراهم نیاید و افراد نتواند در یک فضای مناسب، گرایش به حق و گریزش به باطل داشته باشند. ایجاد انواع و اقسام شبهات اعتقادی و فکری و رفتاری از جمله فعالیت های شیاطین جنی و انسی است.(زخرف، آیات 61 و 62) امروز رسانه های گوناگونی در راستای شبهه افکنی در میان امت اسلام و مومنان هستند که می بایست امت نسبت به آن هوشیار و بیدار باشد تا گرفتار انحراف و ضلالت و نیستی نشود.
6. افکار و اعمال خرافی: اسلام به شدت با جهل عقلی و جهل علمی مبارزه می کند؛ زیرا اجازه نمی دهد تا افراد بر اساس شهوت یا شک عمل و رفتار کنند؛ این در حالی است که جاهلیت شیطانی مقتضی آن است که انسان ها گرفتار شهوت باشند و نتواند از عقل برای مهار شهوت بهره برند یا گرفتار جهالت علمی هستند و به جای آن که بر اساس علم و قطع و دانش عمل کنند، بر اساس ظنون غیر معتبر عمل می کنند. خرافات از جمله وادی هایی است که شیاطین از طریق آن بر جان و روان آدمیان مسلط شده و آنان را بردگان فکری و عملی خویش می سازند.(نساء، آیات 117 تا 119)
7. القائات شیطانی: خدا در قرآن به مردمان هشدار می دهد که ابلیس ممکن است از طریق وحی شیطانی و القائات مستقیم در قلب و روان مردم آنان را به سوی ضلالت بکشاند.(انعام، آیات 121 و 112 و 113) القائات شیطانی به حدی خطرناک است که اشخاص گرفتار چنین حالتی به گمان این که خودشان به فکری و رفتاری رسیده اند، در بست القائات شیطانی را عملیاتی می کنند و آن را به حساب فکر و عمل خویش می گذارند؛ در حالی که عنان و افسار فکر و عمل و قلب و اراده ایشان را ابلیس و شیاطین در اختیار گرفته اند. این افراد تنها بلندگوهای القائات شیطانی هستند، نه این که آنان با تفکر و اندیشه خویش به آن رسیده باشند.(همان؛ نساء، آیات 119 و 120)
8. افتراء: افتراء به معنای خلق و ایجاد سخنی باطل و دروغ و نسبت دادن آن به دیگری است در حالی روحش نیز از آن خبر ندارد. بسیاری از کافران ومشرکان گرفتار افتراء به خدا هستند. شیاطین جنی و انسی این گونه موجبات فریب مردم را فراهم آورده و آنان را به سوی فحشاء و منکرات می برند. خدا به مرمان هشدار می دهد که مواظب گام های شیاطین باشند که گام به گام انسان را از خدا به سوی شرک و کفر کشانیده و گمراه می سازند.(بقره، آیات 168 و 169؛ نحل، آیات 62 و 93؛ انعام، آیه 112)
9. اسراف و تبذیر: از دیگر روش هایی که شیاطین برای سلطه و چیرگی خویش بهره می برند، اسراف و زیاده روی در هر کاری است که می تواند خروج از حدود الهی را به دنبال داشته باشد؛ زیرا روی جنسی که به لواط و زنا و استمنا می انجامد یا زیاده روی غذایی که به مصرف زیاد می رسد. هم چنین ابلیس و شیاطین تلاش می کنند تا اقتصاد را که مایه قوام اجتماع است از میان برود و مردمان دچار فقر شوند؛ زیرا این گونه مردمان به کفر نزدیک می شوند. بر این اساس چند برنامه برای نابودی اقتصای دارد که شامل تبذیر و ریخت و پاش مواد غذایی ومانند آن، یا عدم کمک مالی یا گرفتن ربا و مانند آن ها است که همگی موجب تضعیف اقتصادی سالم و جریان آزاد و سالم اقتصاد در جامعه می شود.(اعراف، آیات 201 و 202؛ اسراء، آیات 26 و 27؛ اعراف، آیه 31؛ انبیاء، آیه 9 و آیات دیگر)
10. جنگ افروزی: شیاطین برای این که جوامع بشری را نابود کنند و ابلیس لعین به اهداف شوم و پلید خویش برسد، بر طبل جنگ می کوبند تا این گونه بتوانند ظلم بیشتری را روا داشته و مردمان را به هلاکت و بدبختی افکنند.(انفال، آیه 48)
11. تحزب گرایی: از جمله روش هایی شیاطین برای دست یابی به قدرت و ایجاد سلطه بر دیگران دارند، تحزب گرایی و ایجاد شکاف و شقاق میان امت اسلام است؛ زیرا این گونه است که می توانند مردم را برده و بنده خویش سازند.(قصص، آیه 4) احزاب شیطانی مجموعه ای از دنیاطلبان و منکران حق و معاد و قیامت هستند(فاطر، آیات 5 و 6)؛ البته در این میان گروه منافق نیز با آنان هستند و جریان داخلی امت را به سمت و سوی منکران و کافران هدایت می کنند.(مجادله، آیه 19؛ الكشّاف، ج 4، ص 495؛ مجمع البيان، ج 9 – 10، ص 382) از نظر قرآن، محور همه گروه های شیطانی، همان ابلیس این شیطان بزرگ جنی است.(فاطر، آیه 6؛ مجادله، آیه 19)
12. تزیین گرایی: از دیگر روش های شیطانی، بهره گیری از هنر زینت و آراستن است. شیاطین هر کار زشتی را زینت می دهند تا این گونه باور پذیر و مقبول مردم شود.(نحل، آیه 63؛ عنکبوت، آیه 38؛ انعام، آیه 43؛ زخرف، آیات 36 و 37)
13. تحریک شهوت و عقل زدایی: از دیگر روش های شیطانی آن است که عقل را در جایگاه ذلت قرار دهد و شهوت و غضب را بر انسان و عقل چیره سازد. بنابراین، مومنان می بایست هوشیار باشند که دشمن شیطانی با همه وجودش تلاش می کند عقل مردم تضعیف شود و شهوت رشد نماید.(بقره، آیات 168 و 169 و 268؛ نور، آیه 21)