انسان در زمين براي هدفي خاص ماموريت يافته و در آن سكنا داده شده است. ماموريت انسان افزون بر خود سازي ديگرسازي به معنا عام آن است.
به اين معنا كه هم انسان هاي ديگر را ياري رساند تا به كمال دست يابند و هم موجودات هستي را به عنوان خلافت الهي و ربوبيت طولي پرورش داده و به مقام كمالي شايسته شان برساند.
از اين روست كه افزون بر تزكيه و خودسازي ماموريت و وظايفي چون امر به معروف و نهي از منكر و هم چنين آباداني زمين و كمال بخشي به آن به عنوان ماموريت كلي نوع انسان به عنوان خلافت عمومي انسان مطرح شده است؛ هر چند كه در اين ميان برخي از انسان ها به دلايل مقتضيات فردي و زيستي و شرايط دروني و بيروني به مقامات خاصي رسيده و انسان كامل و مكملي شده و خلافت خاصه الهي را به عنوان حجت به عهده مي گيرند. اينان از نوع انساني با تلاش و كوشش خويش برتر مي شوند و از همه موجودات و آفريده هاي الهي سرآمد مي گردند و حتي به فرشتگان و آفريده هاي كمالي در نزد خدا از كروبين و عالين برتري يافته و استاد آنان مي گردند.
از سويي ديگر از آن جايي كه خداوند هر موجودي را كه مي آفريند روزي و رزق او را از پيش فراهم مي آورد تا در تنگنا و مشقت قرار نگيرد براي انسان نيز اين گونه عمل كرده است. شرايط براي همه موجودات به گونه اي است كه هر كس روزي خويش مي خورد و پيش از آن كه آفريده شود شرايطي به گونه اي مهيا و فراهم مي آيد كه بتواند به غذاي روح و جسم دست يابد و بتواند به كمال خويش برسد؛ در غير اين صورت كاري عبث و بيهوده بوده است كه آفريده اي را بيافريند و او را از نظر روحي و جسمي تغذيه نكند و يا شرايط تغذيه وي را فراهم نياورد و از آن جايي كه خداون افزون بر مالكيت و قدرت داراي علم و آگاهي به جزئيات امور هستي و حكيم به نيازهاي بشري و فرزانه به هدف است هر گز كاري عبث و بيهوده انجام نمي دهد و آفريده اي را بي رزق و روزي مادي و معنوي نمي گذارد. به اين معنا كه همه چيزي را كه او را به كمال شايسته اش مي رساند براي او فراهم مي كند.
البته در اين ميان دو دسته از موجودات هستند كه به سبب دارا بودن اختيار راه سوء استفاده را در پيش مي گيرند و به ظاهر خللي در جهان ايجاد مي كنند و به سخن قرآن : ظهر الفساد في البر و البحر بما كسبت ايدي الناس ؛ در زمين از دريا و خشكي به سبب فعاليت هاي نادرست بشر فساد و تباهي را يافته است. اين گونه است كه به سبب رفتارهاي عصيان و فسادانگيز بشر نه تنها برخي از بشر بلكه برخي از جانوران و گياهان خشكي و دريا آسيب مي بيند و نمي توانند به آساني به روزي و رزق خويش دست يافته و به كمال شايسته و بايسته خود برسند.
تاثيرات رفتاري انسان در محيط زيست به دو گونه بازتاب هاي طبيعي چون آلوده كردن دريا ها و از ميان بردن محيط زيست جانوران و گياهان در خشكي و دريا و نيز به شكل بازتاب هاي به ظاهر غير طبيعي چون عذاب هاي الهي بروز و ظهور مي كند. عدم پرداخت زكات موجب كاهش بارندگي و يا عصيان و كفران نعمت هاي باعث كاهش روزي و رزق مي شود. اين گونه است كه روزي تضمين شده برخي از انسان ها و موجودات زميني گاه دست خوش تغييرات مي گردد.
با اين همه خداوند چون آگاه و خبير و عالم و قادر است و هر چيزي را بر اساس حكمت آفريده و مديريت مي كند بر موجودات زميني رافت و رحمت مي ورزد و آنان را به طرق مختلف به روزي ايشان مي رساند.
برخي از مردمان نيز كه اهل تقوا و مغفرت هستند و خداوند در همه زندگي ايشان حضور دارد از روزي تضيمن شده برخوردار مي باشند. از اين ميان كساني كه در جست و جوي علم دين مي باشند و مي خواهند آدم شوند هر چند كه در حوزه و مدارس ديني نيستند و با گله ها و رمه هاي گاو و گوسفند در بيابان زيست مي كنند ولي چون همواره در هستي تفكر مي كنند و در آفاق و انفس خويش سير مي كنند و از مصاديق واقعي طالب علم هستند اينان با اين روش خويش از مجموعه كساني هستند كه از روزي تضمين شده بهره مند مي شوند.
با اين همه از آن جايي كه جهان آفرينش بر اساس قوانين ثابت و طبيعي و گاه به ظاهر غير طبيعي مديريت مي شود كه از آن به سنت هاي الهي ياد مي گردد انسان مجبور است كه براي دست يابي به اين روزي تضمين شده تلاش كند؛ زيرا : ان الله يابي ان تجري الامور الا باسبابها؛ خداوند پرهيزدارد كه امور جهان جز از مسير علل و اسباب طبيعي آن بگذرد. از اين روست كه قوانين و سنت هاي الهي اقتضا مي كند كه هر كسي با تلاش خويش به اين روزي تضمين شده دست يابد.
امام حسن عسكري (ع) مي فرمايد: روزي تضمين شده براي انسان نمي بايست او را از عمل به واجب كار كردن باز دارد.
به اين معنا كه تضمين روزي به معنا و مفهوم دست برداشتن از تلاش نيست؛ بلكه به اين معناست كه روزي مادي و معنوي هر شخصي به او در صورتي مي رسد كه تلاش كند.
با اين همه اگر تلاش انسان به گونه اي سالم و درمسير الهي و آموزه هاي وحياني باشد آن را به آساني به دست مي آورد و اگر بر اساس مسير باطل باشد به سختي به آن مي رسد.
در روايت است كه اميرمومنان (ع) روزي افسار اسب خويش را به شخصي در بازار مي دهد كه براي او نگه دارد. آن شخص در نبود آن حضرت (ع) افسار را از اسب جدا كرده و به درهم و ديناري مي فروشد. پس از آن كه حضرت (ع) باز مي گردد و اسب را بي افسار و مرد را گريزان مي بيند. آن گاه مي فرمايد كه من خواستم پس از بازگشت به همان ميزان كه او افسار را فروخته به او درهم و دينار بدهم ولي او نخواست از مال حلال روزي تضمين شده خود را به دست آورد و آن همان را از راه حرام به دست آورد.
هر مقدار براي انسان تضمين شده باشد همان اندازه نيز به او مي رسد؛ زيرا رزق انسان به روز مقدر مي شود و همان اندازه نصيب و بهره اوست كه به حلال و يا حرام به دست و به حلال و حرام هزينه و خرج مي كند.
اين كه به انسان بيش از نياز وي داده نمي شود حكمت و فلسفه اي دارد كه خداوند در قرآن بدان اشاره كرده و فرموده است: ولو بسط الله الرزق لعبادهلبغوا فی الارض ولکن ینزل بقدر ما یشاء انه بعباده خبير بصير ( شورا آيه 27) و اگر خداوند روزي را بر بندگانش فراخ گرداند و هر آينه آنان در زمين سركشي مي كردند ولي خداوند به مقداري كه مي خواهد فرو مي فرستد؛ زيرا خداوند از وضعيت بندگانش آگاه و به امور ايشان بيناست.
خداوند خود خالق و آفريدگار بشر است و طبيعت او را مي شناسد و مي داند كه اين بشر چگونه موجود و آفريده اي است كه هر گاه وضعيت مالي و ثروت وي خوب شد راه اتراف را در پيش مي گيرد و سر به عصيان مي گذارد.
خداوند در آيه 6 و 7 سوره علق مي فرمايد" ان الانسان ليطغي ان راهاستغني ؛ انسان هر گاه خود را غني و بي نياز از نظر مالي و ثروت يافت سر به طغيان مي گذارد.
به هر حال انسان موجودي است كه مي بايست در زمين به كار آباداني بپردازد و تمدني بزرگ را در آن پي ريزي كند. تمدني كه مراد قرآن است تمدني معنوي است كه بر پايه تلاش و مهر و عدالت باشد و سعادت و خوشبختي دو جهان وي را تضمين كند. تمدن جهاني قرآن تمدني بشري كه فارغ از اختلافات نژادي و فرهنگي است و در حقيقت تمدن جهاني بشري است.
بنابراين افزون بر تضمين روزي مي بايست انسان وظيفه و ماموريت اصلي خويش در زمين را كه تمدن سازي است فراموش نكند.
