رستگاری عاقل شنوا

از نظر آموزه های قرآنی هر کسی می‌تواند رستگاری را در دنیا و آخرت تجربه کند به شرطی که از دو چیز بهره گیرد: عقل و نقل.
خدا می فرماید : إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكْرَىٰ لِمَن كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ‌؛ ﺑﻲ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺩﺭ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎﻥ ﻣﺎﻳﻪ ﭘﻨﺪ ﻭ ﻋﺒﺮﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ قلب و ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺗﻌﻘّﻞ ﺩﺍﺭﺩ ، ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﻭ ﺩﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻫﺎ و سخنان ﮔﻮﺵ ﻓﺮﺍ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ، ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﻭ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮی ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻫﺎی ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﺪ .(ق، آیه ٣٧)
در این آیه از قلب یاد شده است که تعقل از آن سرچشمه می گیرد (حج، آیه 46) و امکان فقه و فهم ژرف (اعراف، آیه 179) فراهم می آورد و تفکر را موجب می شود. از همین روست که در جایی دیگر به جای قلب از عقل استفاده می کند؛ زیرا قلب برای تعقل است.
از نظر قرآن همان طوری که گوش به عنوان ابزار شنیدن قدرت شنوایی و شنیدن را از دست می دهد(اعراف، آیه 179)، هم چنین قلب به عنوان ابزار تعقل و تفقه به چنین ناتوانی به سبب دفن نفس زیر بار گناه(شمس، آیات 7 تا 10) ، ناتوان از تعقل و تفقه می شود (اعراف، آیه 179)؛ زیرا قلب در این حالت بینایی طبیعی خود را از دست داده و کور شده و توانایی شهود و تعقل و تفقه ندارد. (حج ، آیه 46)
خدا درباره علت بدبختی دوزخیان از زبان آنان چنین نقل می‌کند :
وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ؛ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ : ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺩﻋﻮﺕ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺑﺨﺶ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ، ﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻘﺎیق ﺗﻌﻘّﻞ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ، ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﺗﺶ، ﺍﻫﻞ ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﻧﺒﻮﺩﻳﻢ .(ملک، آیه ١٠)
پس عاقل با قلب بینا و هم چنین شنوا با پذیرش شنیده ها می تواند رستگاری را تجربه کند. البته مراد از شنیدن در این آیه همان پذیرش شنیده های نقلی دیگران است که عاقل اهل تعقل و تفقه هستند. چنان که در
در آیه سوره ق وقتی از واژه القای سمع استفاده شده به معنای استماع و شنیدن پذیرشی است یعنی شنونده شنیده را می پذیرد؛زیرا واژه لقی به معنای نزدیکی بسیار برای بهره مندی است و در اشتقاق کبیر نزدیک به معنای لقح و لقاح است که در زناشویی برای نطفه ها اتفاق می افتد. با این تفاوت که لقاء کمی ضعیف تر از لقاح در شدت و ضعف نزدیکی است.
به هر حال، عاقل شنوا با قلب بینا به تعقل و تفقه و تفکر می پردازد و شنونده شنوا به سخنان عاقل بینا گوش می دهد و آن را چون امر شهودی خویش به کار می گیرد و رستگار می شود.