خداوند بارها از تمثیل برای بیان مطالب عالی و مفاهیم بلند استفاده کرده است. از ویژگیهای قرآنی آن است که به گونه ای سخن می گوید که همه آن را در حد فهم و درک خود بفهمند و حجت برای آنان تمام شود. وقتی هر کسی به یک آیه و جمله قرآنی نگاه می کند با توجه به درک و فهم خود مفاهیمی را به دست می آورد. همین ویژگی است که قرآن را دارای بطون بسیاری کرده که از هفت تا هفتاد گفته اند که بیانگر تعدد مراتب کلی و جزیی قرآن است.
رستاخیز گیاهان، تمثیلی از رستاخیز انسانها
خداوند برای بیان معادشناسی و رستاخیز به بهار و رستاخیز گیاهان اشاره می کند و می فرماید که به زمین مرده نگاه کنید که چگونه با بارانی، سرسبز می شود و دوباره مرده زنده می شود. دانه مرده جان می گیرد و زمین سر سبز شده و گل می دهد. رستاخیز انسانها این گونه است. البته تفاوت ماهوی با هم دارند ولی دارای مشترکاتی هم هستند؛ چرا که مرگ در انسان، خود نوعی انتقال از خانه ای به خانه ای دیگر است. (بحارالانوار، ج 37 ، ص 146 ) از نظر آموزه های قرآنی مرگ همانند زندگی، از مخلوقات و فعل الهی است. (ملک، آیه 2) خداوند از مرگ به عنوان ابزاری برای انتقال نفس (عنکبوت، آیه 59 ) از جهانی به جهانی دیگر استفاده می کند. پس حیات و موت هر دو نوعی زندگی است، با این تفاوت که در موت، زندگی در حال انتقال وتبدیل کلی است، ولی در حیات، چنین تبدیلی نیست. حیات می تواند از ثباتی پایدار برخوردار باشد؛ چنان که خداوند حی لایموت است یعنی مرگ و انتقال در آن راه ندارد، اما موجودات دارای نفس، از چنین انتقالی برخوردار هستند.
وقتی ملک الموت (سجده، آیه 11 ) به امر الهی روح آدمی را می گیرد و به تعبیر قرآنی توفی (به تمام گرفتن) می کند، آن زمان جسم خاکی، فاقد روان است و جسد می شود، ولی در همان حال دارای جسم برزخی است. این روح پس از مرگ، از نوعی اقتدار و قدرت برخوردار است و دیگر وابسته به تن خاکی نیست؛ البته باید توجه داشت که ما در هر خوابی، مرگ را تجربه می کنیم؛ زیرا آن توفی و گرفتن و انتقال به سوی خداوند همواره اتفاق می افتد با این تفاوت که مرگ یک انتقال کامل و تمامی است، به گونه ای که دیگر شخص نمی تواند به دنیا و جسد خود بازگردد، در حالی که در خواب این بازگشت صورت می گیرد و ارتباط میان روان و جسم وجود داشته و جسم به جسد تبدیل نشده است. (زمر، آیه 42 )
انسان، گیاه پرورشگاه ربوبیت
خداوند در آیه 17 سوره نوح می فرماید: والله انبتکم من الارض نباتا؛ خداوند شما را چون گیاهی از زمین رویانید. از نظر آموزه های قرآنی انسان نیز از یک جهت همانند گیاه است که دارای رشد و نمو است. این خداست که انسان را از زمین چون گیاه می رویاند و پرورش می دهد. عناصر کالبدی انسان همانند همه گیاهان و جانوران از خاک است. رشد و نمو انسان نیز مانند رشد و نمو گیاهان است. بنابراین نیازمند مراقبت دایمی باغبان است تا به موقع آب و کود داده شود و آفات و بیماریهایش درمان شود. لذا خداوند به اشکال گوناگون به پرورش این گیاه و رشد و نمو آن توجه می کند و از ابزارهای گوناگونی بهره می برد.
ربوبیت الهی همراه با تربیت است. خداوند رب و مربی است. پس به هدف خاص انسان را در جهت خاص رشد می دهد و تربیت می کند. در این میان پیامبران نقش اصلی را بازی می کنند. آنان با توجه به شناختی که از فطرت بشر دارند، او را به میزان نیاز آبیاری می کنند و از خزائن به مقدار مورد نیاز می دهند.
از آنجایی که بسیاری از مردم در محیط دنیا نمی توانند در سلامت کامل رشد کنند و آفتهای درونی و بیرونی از جمله وسوسه های شیطانی آنها را بیمار می کند، لازم است که آفت زدایی شوند. اینجاست که پیامبران به عنوان درمانگر با قرآن وحیانی به کمک انسان می آیند. (اسراء، آیه 82 ؛ نهج البلاغه، خطبه 108 )
بسیاری از مردم گرفتار بیماریهائی چون خیانت چشمها و بیماری دلها (احزاب، آیه 32 ؛ مائده، آیه 52 ) رشوه و دروغ و مانند آن هستند. پس لازم است تا درمان شوند. خداوند به عنوان رب العالمین در مقام ربوبیت آنان را درمان می کند و با قرآن و پیامبرش شفا می دهد تا گیاهی شاداب و سرزنده به آخرت منتقل شود.
