جستار گشايي : براي رسيدن به مقصد، شناخت راه به عنوان يكي از شاخصه ها و مولفه هاي اصلي مطرح است. رونده هدفدار براي رسيدن به هدف خود مي بايست نخست راه يا راه هاي رسيدن به مقصد را بشناسد و ابزارها و لوازم را فراهم آورد؛ زيرا براي هر مقصدي و مقصودي راهي است و براي هر راهي، شرايط خاص و ابزارها و لوازم ويژه اي نياز است.
اگر مقصد و مقصود، تقرب و نزديكي به خدا باشد، مي بايست راه رسيدن به آن را شناخت و ابزارهاي مورد نياز را فراهم آورد. رونده و سالك راه خدا، براي شناخت راه و نيز ابزارها و ره توشه، مي تواند از چند شيوه و روش بهره جويد. با اين تفاوت كه هر مقصد و مقصودي راه و روش خاص خود را دارد و نمي توان به صورت كلي براي مقاصد مختلف، راه و روشي يگانه و كلي بيان كرد و براي همه نسخه يگانه اي پيچيد. با اين همه برخي ويژگي هاي كلي را مي توان در آن ها جست كه به اعتبار آن مي توان دستورها و راه و روش هاي مشتركي را ارايه و پيشنهاد داد .
اما آن چه مراد ما در اين نوشتار است، راه شنايي خاصي براي مقصد به نام تقرب به خدا و لقاي الهي و رسيدن به كمال مطلق است. براي اين منظور مي توان با توجه به مقصد بيان شده راه هايي را به عنوان روش هاي مفيد و كاربردي پيشنهاد داد . از اين رو به نظر مي رسد كه رونده اين راه مي تواند براي رسيدن به اين مقصد و مقصود راه هاي زير بپيمايد:
نخست آن كه خود با توجه به مقصدي كه در نظر گرفته است، راه و ره توشه را شناسايي و لوازم مورد نياز را فراهم آورد كه اين نه تنها هزينه بر و فرصث سوز است بلكه به جهاتي چون عدم شناخت راه ها و كوتاهي و يا درازي و نيز آساني و يا سختي، ممكن است يا هرگز به مقصد نرسد و يا در راه گم شود و يا گمراه گردد و مقصد و مقصود عوض كند و يا اگر به مقصد برسد با سختي و دشواري بيش از اندازه مواجه و رو به رو شود.
روش ديگر آن است كه از كساني كه به مقصد رسيده اند بهره گيرد؛ زيرا به عنوان دليل و راهنمايي كه خود اين راه ها را آزموده است و به مقصد رسيده از توانايي خوب و ارزنده اي برخوردار است. البته گاه مشكل اين است كه مقصد رسيدگان گاه دور از دسترس هستند و يا امكان دسترسي بدان ها نيست. با اين همه براي راه شناسي و ره توشه برگيري اين دسته يكي از بهترين ها براي روندگان به مقصد و مقصودي هستند.
روش سومي كه مي توان از آن بهره جست، بهره گيري از خود مقصد و مقصود براي شناخت راه است؛ زيرا ويژگي اين مقصد اين است كه امكان بهره مندي از مقصد براي رسيدن به آن وجود دارد.
در ميان راه هاي پيشنهادي گفته شده و محتمل ناگفته ، به نظر مي رسد روش بهره مندي از راهنمايي مقصد (خدا) بهترين گزينه باشد.
جالب آن كه در اين جا مقصد خود به عنوان راهنما عمل كرده و كتاب راهنمايي نيز براي اين منظور و مقصود ارايه كرده و در اختيار مردم گذاشته است. قرآن يكي از اين كتاب هاي راهنمايي است كه خداوند به سوي بشر فرستاده است. در قرآن بر اين نكته تاكيد شده است كه اين كتاب ، راهنماي هدايتي بشر است و هر كس اگر بخواهد به مقصد برسد بايد به همه نكات و دستورهاي آن توجه و عمل نمايد. ( بقرة آيه 2 و 38 ) البته در قرآن عمل به آن مشروط به بهره مندي از راهنمايي شده است كه خود بر اساس اين كتاب به مقصد رسيده است. به اين معنا كه خداوند افزون بر فرستادن كتاب راهنما، فردي را نيز به عنوان دستگير و راهنمايي كه خود به مقصد رسيده را معرفي كرده است. در حقيقت ، از آن جايي كه مقصد بلند و راه دشوار است ، خداوند از دو روش ( فرستادن راهنما و كتاب راهنما) بهره جسته است تا روندگان به مقصد برسند. آيات چندي از قرآن اين معنا را بيان مي كند كه: اگر مي خواهيد به دوستي خدا برسيد مرا دوست بداريد ، يا اين كه : راه من صراط مستقيم است كه هم بر كوتاهي و هم آساني و درستي و راستي آن دلالت مي كند. چنان كه پيامبر(ص) را بهترين سرمشق كساني دانسته است كه مي خواهند با توجه به نمونه عيني و مصداقي و با دستگيري و ياري او خود را به مقصد برسانند.
راه تهجد
با توجه به نكات پيش گفته ، اكنون به يكي از راه هايي كه در كتاب راهنمايي الهي و نيز در برنامه عملي راهنما و پيامبر (ص) وجود داشته است ، اشاره مي شود. قرآن يكي از راه هاي رسيدن به مقصد را تهجد دانسته است.
تهجد به معناي بيداري شبانه براي نيايش و نماز است. براي اين عمل آثار جنبي افزون بر رسيدن به كمال مطلق و خداست كه از مهم ترين آن ها مي توان به آرامش ( طه آيه 130) ، ارتباط با خدا و دريافت مستقيم علوم و دانش هاي شگفت و مطالب و محتواي بلند ( طه آيه 130)، درستكاري ( آل عمران ، آيه 113 و 114)، حضور قلب ( مزمل آيه 6)، اميدواري و برخورداري از رحمت خاص ( زمر آيه 9)، دانش و خرد ( همان )، امت قايم و مستقيم شدن ( آل عمران آيه 113) ، نيكوكاري و نيكي منشي ( ذاريات آيه 16 و 17) و مقام شفاعت و مقام ستوده شده و پسنديده عام و خاص ( مزمل آيه 6) اشاره كرد.
