جایگاه تحیت و سلام در قرآن

انسان‌ها در دیدار با یکدیگر، با اهداف ارتباط اجتماعی و مانند آنها، از سخنان و رفتارهایی بهره می‌برند که نشان دهنده نه تنها تکریم و احترام طرف مقابل است، بلکه بیانگر نوعی کنش و واکنش احساسی و عاطفی و رفتاری با دیگری است. ارتباط اجتماعی با دیگری با مقاصد گوناگونی چون تعامل دو سویه، جنگ و ستیز، دفاع و مانند آنها انجام می‌شود. بی‌گمان برخورد ابتدایی، بسیار تعیین‌کننده است؛ زیرا مشخص می‌کند چه مقاصدی مد نظر است؛ البته برخی در برخورد ابتدایی مقاصد غایی و نهایی خویش را نهان و مخفی می‌دارند که موجب ترس و وحشت طرف دیگر می‌شود؛ چنانکه چنین احساسی به حضرت ابراهیم(ع) زمان دیدار فرشتگانی که به شکل انسان بر او وارد شده بودند، دست می‌دهد؛ و با آنکه وی آن ترس را به صورت باطنی نه زبانی در دل دارد، فرشتگان آگاه شده و او را از نادرستی ترس نهانش آگاه می‌سازند.(حجر، آیات 52 و 53؛ ذاریات، آیه 28)
از نظر قرآن، هر مسلمانی هر گاه با مسلمان دیگری دیداری داشت، باید به او تحیت بفرستد و زنده باد گفته و حیات او را از خدا بخواهد. در حقیقت تحیت به معنای زنده باد، بیانگر آرزوی بقا و عدم تعرض نسبت به او است. خدا می‌فرماید: وَإِذَا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّهًْ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ حَسِیبًا؛ و چون به شما زنده باد و درود گفته شد شما به [صورتى] بهتر از آن، درود و زنده باد گویید یا همان را در پاسخ برگردانید که خدا همواره به هر چیزى حسابرس است. (نساء، آیه 86)
این تحیت با خود لفظ زنده باد و تحیت بیان می‌شود و شخص مثلا می‌گوید: حیاک الله؛ اما بهتر است که تحیت و زنده باد، با لفظی دیگر انجام شود که در قرآن از آن به «سلام» یاد شده است. واژه سلام بیانگر سلامت است؛ به این معنا که هم سلامت تن و روان در آن بیان می‌شود و هم بیانگر صلح و اسلام گرایی و اسلام خواهی فرد است. بنابراین، وقتی انسان سلام می‌فرستد، ابعاد چندی از حیات و زندگی را بیان می‌کند که برای مخاطب مسلمان بسیار مهم و اساسی است، بویژه که این واژه به عنوان یکی از اسمای الهی مطرح است و خدا در قرآن به سلام معرفی شده است.(حشر، آیه 23)
خدا بارها به این نکته توجه می‌دهد که اهل بهشت با سلام به استقبال می‌آیند و تحیت ایشان همان سلام است. خدا می‌فرماید: دَعْوَاهُمْ فِیهَا سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَتَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ؛ نیایش آنان در آنجا سبحانک اللهم ]=خدایا تو پاک و منزهى] و درودشان در آنجا سلام است و پایان نیایش آنان این است که الحمد لله رب العالمین [=ستایش ویژه پروردگار جهانیان است[. (یونس، آیه 10)
و نیز می‌فرماید: و کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‏‌اند به بهشت‌هایى درآورده مى ‏شوند که از زیر [درختان] آن جویبارها روان است که به اذن پروردگارشان در آنجا جاودانه به سر مى ‏برند و درودشان در آنجا سلام است. (ابراهیم، آیه 23)
و نیز می‌فرماید: تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا کَرِیمًا؛ درودشان روزى که دیدارش کنند سلام خواهد بود و براى آنان پاداشى نیکو آماده کرده است. (احزاب، آیه 44)
در واکنش نسبت به بی‌خردانی که اهل لهو و لغو هستند، به جای هر گونه واکنش تند، باید با سلام و صلح با آن مواجه شد و از هر گونه درگیری کلامی و رفتاری اجتناب کرد.(فرقان، آیه 63)