اجتماعیاخلاقی - تربیتیاعتقادی - کلامیسیاسیفرهنگیمعارف قرآنیمقالات

اصلاح طلبی منافقان

samamosبعضی واژگان و نام ها به سبب کاربرد ناروا و نادرست از سوی برخی از افراد و گروه ها،‌ با همه شیوایی،‌ رسایی و زیبایی، به واژگان و نام های زشت، بد و ناروا تبدیل می گردد به گونه ای که انسان از کاربرد آنها در سخن و متنی، کراهت می ورزد و به او از شنیدن و دیدن آن ها اشمئزاز و انزجار دست می دهد.

کاربرد واژگان و اصطلاحاتی چون رشد و بهترین سبک زندگی، سبک زندگی نمونه،‌ طریقتکم المثلی از سوی فرعون و دولت های استکباری، یا کاربرد واژه زیبا و پرمعنای مجاهدین و شهید از سوی منافقان و یا کاربرد مکرر آزادی، عدالت،‌ صلح و امنیت جهانی، مردم سالاری، برابری و برداری از سوی استکبار جهانی، چنان معنا و مفهوم واژگان را آلوده کرده اند که همانند واژه مستراح،‌ به جایی آن که معنای استراحت و آرامش را به یاد آورد،‌ خباثت و نجاست و بوی بد و کثافت و لجن را به یاد آدم می اندازد و اگر در کنار سفره غذایی نشسته باشید شاید از خوردن بهترین خوراکی ها و نوشیدنی ها هم دست بردارید و حال شما به هم بخورد و بخواهد به سبب تهوع آور بودن مفهوم متبادر از واژه استفراغ کنید.

از جمله واژگان و اصطلاحات مظلوم می توان به اصطلاح اصلاح اشاره کرد. این واژه به سبب کاربرد گروهی از منافقان جدید در جامعه ایرانی همانند عصر پیامبر(ص) دچار دگرگونی مفهومی شده است به گونه ای که آدم از شنیدن آن حالش به هم می خورد؛ در حالی که اصلاح طلبی یکی از آرمان ها و ماموریت های بزرگ پیامبران بوده است و امام حسین(ع) حتی جان خود و یاران خویش را بر سر آن نهاد و در بیان فلسفه و هدف قیام خویش، از اصلاح طلبی در امت جد خویش سخن به میان آورد.

نویسنده در این مطلب با مراجعه به آموزه های قرآنی بر آن شده است تا تحلیل وتبیین قرآن را از نقش منافقان در تخریب آرمان های بلند بشری و مفهوم زدایی از آن ها را بیان کند. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

منافقان، تحریف گران حقایق و دزدان ایمان

نفق، سوراخ موش در زمین است که در چند جهت ساخته می شود تا هرگز در تله نیافتد و همواره راه گریزی از یکی از سوراخ های چندگانه خود داشته باشد.(ترتیب العین،‌ خلیل فراهیدی،‌ج 3، ص 1825) در میان انسان ها نیز کسانی یافت می شوند که همانند موش عمل و رفتار می کنند؛‌ زیرا از این که صداقت داشته باشند، هراسان هستند ؛‌ چرا که برای رسیدن به اهداف شوم و پلید خویش نیازمند آن هستند که راه های گریزی بسیاری چون موشان برای خود بسازند تا هرگز در چیزی یا مطلبی گیر نیافتند و همواره راه توجیه و گریز و بهانه تراشی داشته باشند.

نفاق در جامعه بشری یک جریانی است که از سوی افراد یا گروه ها یا ملت ها به کار گرفته می شود؛. البته یکی دیگر از مولفه ها و مقومات نفاق آن است که شخص یا گروه وملت ضعیف است یا احساس ضعف می کند و یا احتمال آن را می دهد که در آینده در حالت ضعف و سستی قرار گیرد؛ وگرنه اگر در مقام قدرت و اقتدار باشد و هیچ گونه احتمال ضعف و سستی را در آینده ندهد،‌ هرگز نفاق نمی ورزد. پس یکی از علل و عوامل شکل گیری جریان اجتماعی نفاق در جوامع بشری، ضعف و سستی است.

منافقان در دولت اسلامی مدینه شکل گرفتند. یعنی پس از نفوذ و اقتدار دولت اسلام در مدینه گروهی از شهروندان یثرب آن روز، عقیده و گفتمان دولت اسلامی را نپذیرفتند،‌ ولی به جای آن که همانند کافران و مشرکان به طور رسمی مخالفت نمایند،‌ با پذیرش ظاهری اسلام و مخفی کردن کفر در باطن(المصباح المنیر، فیومی، ‌ج 1 و 2، ص 618) بر آن شدند تا به ظاهر در اسلام وارد شوند و در باطن از سوراخ دیگری بگریزند.(مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ص 819)

این گونه است که می توانند از فواید شهروندی بهره مند شوند و در همان حال هیچ گونه خدمتی به اهداف مدیریت و گفتمان جامعه نکنند،‌بلکه در باطن اهداف پیشین و کفر خویش را پی گیری کرده و در موقعیت و شرایط مناسب ضربات کاری خود را بر پیکره دولت اسلامی و جامعه ایمانی وارد سازند و قدرت خود را بازیابند.

این دورویی و ریاکاری و تفاوت در ظاهر و باطن(فرهنگ بزرگ سخن، ج 8، ص 7882) در اشکال گوناگونی خودنمایی می کند. از این روست که نفاق در ایمان، طاعت، معاشرت و مانند آن نیز ردگیری و شناسایی می کنند و آن را اعم از ریا و ریاکاری می دانند.(جامع السعادات،‌ نراقی، ج 2، ص 412)

هر چند که نفاق پیش از آن که به دیگری و جامعه ضربه بزند به خود فرد ضربه کاری را می زند، زیرا نفاق موجب تحیر و سرگردانی منافق(بقره، ایات 8 و 15)، انحطاط اخلاقی، هویتی و شخصیتی(نساء، ایه 88؛‌المصباح،‌ج 1 و 2، ص 237 ذیل واژه رکس)، ضلالت و گمراهی(نساء، ایات 142 و 143) ناتوانی در شناخت حقیقت(بقره، ایات 9 تا 18؛ مدثر، ایه 31)، آلودگی قلبی و بیماردلی(مائده، آیه 41) و در نهایت محرومیت از هدایت الهی(بقره، ایات 14 و 16؛ نساء، آیه 88) می شود؛ اما همین بیماردلی و ناتوانی در شناخت حق از باطل، زمینه و بستری را در شخص و یا جریان نفاق ایجاد می کند که در نهایت به جای آن که به قدرت یابی آنان و رهایی از گفتمان قدرتمند جامعه و دولت منجر شود، گرفتار وابستگی به بیگانگان(نساء، ایات 138 و 139) و بردگی و جاسوسی برای آنان و خیانت به جامعه و مردمان خود می شود.(همان) از این روست که قدرت تخریب آنان نسبت به جامعه و امنیت زدایی و ایجاد جنگ های روانی و نرم بیش از دشمن بیرونی است. اینان در حقیقت هم پیمانان مخفی شیطان و از اولیای خاص او هستند که در جامعه حضور دارند و همانند جنیان(اعراف، ایه 27) همه حرکات جامعه را می بینند ولی به سادگی دیده نمی شوند.(مجادله، ایات 16 و 19؛ حشر، ایه 11)

البته خط نفاق، جریانی با پیشینه تاریخی بسیار است و این گونه نیست که در دولت اسلامی شکل گرفته باشد،‌ بلکه در دولت های پیشین از جمله عصر حضرت موسی(ع) و دولت داودی و سلیمانی نیز وجود داشته است. بنابراین، خط نفاق دارای پیشینه تاریخی کهن در جوامع بشری و در میان امت های پیشین است.(توبه، ایات 68 و 69) پس می توان با بررسی گزارش های قرآنی در میان امت های دیگر، این خط و اهداف و روش ها وشیوه های آن را شناخت و برای مقابله با آنان از روش های قرآنی بهره گرفت.

از آن جایی که نفاق امری قلبی و درونی است(بقره، ایات 8 و 10 و 204؛ نساء، آیه 167 و آیات دیگر) می بایست برای شناخت اهل نفاق از نشانه های آن بهره گرفت؛ زیرا هیچ بینش و نگرشی در باطن واندیشه و ذهن و قلب شخص نیست که در شکل کردار و رفتار خود را نشان می دهد. به عنوان نمونه یکی از راه های شناسایی منافقان تحلیل سخنان و شیوه کلامی آنان است. خداوند در آیه 30 سوره محمد(ص) می فرماید که از طریق لحن گفتار ایشان می توان نفاق را در باطن آنان ردگیری و شناسایی کرد.

البته نفاق دارای مراتب گوناگون و شدت و ضعف است(بقره، آیات 7 تا 10؛ آل عمران، ایه 167؛ توبه، آیات 77 و 97) بنابراین، می بایست با توجه به شدت و ضعف نفاق، با آنان برخورد کرد و برنامه ریزی و سیاست گوناگونی را در پیش گرفت.

از نظر قرآن، منافقان از همه امکانات و توانمندی های خود استفاده می کنند تا حقایق را دگرگونه و واژگونه نشان دهند؛ زیرا خودشان گرفتار وارونگی و واژگونی فکری و اعتقادی هستند و نمی توانند حقایق را چنان که هست بشناسند و درک و فهم نمایند.(نساء، ایه 88؛ بقره، ایات 9 تا 18؛ مدثرف ایه 31)

از آن جایی که دل در گروه حق ندارند(مدثر، ایه 31) اهل تحریف حقایق هستند و می کوشند تا با واژگونه کردن آن، باطل را به عنوان حقیقت جا زده و به مردمان عرضه کنند. از این روست که باطل را در لباس زیبای حقیقت قرار می دهند و فساد خویش را به عنوان اصلاحات به مردمان عرضه می دارند.(بقره، ایات 8 تا 12)

مفسدان اصلاحات و مدعیان دروغین آن

خداوند درباره ویژگی ها و خصوصیات منافقان به چند ویژگی اساسی آنان اشاره می کند که قابل تامل است. از جمله خصوصیات آنان، ادعاهای دروغین در اموری است که هیچ شناخت،‌علاقه و دلبستگی بدان ندارند. از جمله آن که منافقان مدعی ایمان به خدا(بقره، ایات 8 و 12) پیامبر(نور، آیات 47 و 48؛ منافقون، آیات 1 تا 3) و آخرت و قیامت(بقره، ایه 8)،‌ کتب آسمانی و قوانین و هنجارهای اجتماعی (نساء، ایات 60 و 61) هستند؛ در حالی که هیچ اعتقادی به این اصول ندارند؛ چرا که ایشان نمی توانند اصول گرا باشند و پای بند اصلی از اصول پیش گفته ایمانی باشند و بدان اعتقاد داشته باشند؛ زیرا قدرت و توانایی شناخت حق از باطل را از دست داده و در میان حق و باطل در حال تردید هستند و تحیر و سرگردانی فکر و عملی ایشان را رها نمی سازد. پس ادعای این که به حقیقتی چون ایمان رسیده و به مولفه های آن اعتقاد دارند،‌ تنها ادعای کذب و دروغ است که به عنوان لقلقه زبان از ایشان خارج می شود. بنابراین، نمی توان باور کرد که اینان در ادعای پذیرش اصولی چون ایمان به خدا و مانند آن صادق باشند.

از جمله ادعای ایشان در حوزه عمل و رفتار، خیرخواهی به مردم است(نساء، آیات 61 و 62) از نظر قرآن، اینان نمی توانند در ادعای خویش صادق باشند؛‌زیرا نه تنها شناختی از خیر و شر ندارند؛ زیرا حق و باطل را نمی شناسند،‌ بلکه اصولا نمی توانند با کارهای ارزشی و هنجاری و عقلانی کنار بیایند؛ زیرا همه این ها منوط به شناخت حق از باطل و توانایی تشخیص است که به سبب عقل فاسد و قلب بیمار ناتوان از چنین توانایی هستند. بنابراین، سوگندهای آنان نسبت به خیرخواهی به مردم، تنها ادعاهای باطل و دروغینی است که برای اهداف فسادگرانه خویش بر زبان می رانند.

اینان تنها در اندیشه خود هستند و نفاق ورزی ایشان به سبب خودپرستی ایشان است؛ زیرا نمی خواهند مانند کافران هزینه ای برای کفر خویش بپردازند،‌بلکه انسان های راحت طلبی هستند که دیگران را به میدان مبارزه دعوت می کنند و خود در اتاق های امن نشسته اند و از برکات و فواید شهروندی استفاده می کنند بی آن که هزینه ای برای این امنیت و آسایش و آرامش بپردازند. از این روست که نه تنها به کمک دولت اسلامی نمی روند و در هیچ جنگی حضور واقعی و شهادت طلبانه ندارند بلکه در گوشه هایی مخفی شده و توطئه و جاسوسی و تردید افکنی می کنند(توبه،‌آیات 83 و 93 تا 96؛ نور، ایات 47 و 53؛ احزاب،‌آیات 12 تا 15؛ محمد، ایات 20 و 21) حتی به دروغ به کافران اهل کتاب از دولتمردان کشورهای مسیحی غرب اروپا و آمریکا، وعده می دهند که ما با شما هستیم و در سرنگونی دولت اسلامی امداد و کمک می رسانیم.(حشر، ایات 11 و 12) اینان تنها دلارهای آمریکایی و یوروهای اروپایی را می گیرند و به خوشگذرانی و عیاشی خود می پردازند بی آن که در جنگی به کافران اهل کتابی نصرت و یاری برسانند.

در حقیقت در هیچ سخن و کاری اهل صداقت نیستند؛ زیرا نفاق و دورویی بنیاد فکری و قلبی آنان را تشکیل می دهد و هویت و شخصیت ایشان این گونه ساخته و پرداخته شده است. گاه چنان در نقش خود فرو می روند که خودشان را نیز گم می کنند چه رسد که مسلمان و غیر مسلمان را از هم تشخیص بدهند. اینان هویت و شخصیت باخته هستند و حتی اهل کتاب و کافران و دشمنان نمی بایست دل در گرو اینان داشته باشند و به امید همراهی و همکاری ایشان اقدامی کنند.

در حوزه اندیشه نیز خود را پرچمدار خردمندی، خردگرایی و تعقل و عقلانیت می دانند. سخنان و کتب ایشان پر از این ادعاها و اصطلاحات است. هر گونه تعبد و تقلید مبتنی بر عقلانیت را زشت و بد می دانند در حالی که خود اهل تقلید کورکورانه از ابلیس و شیاطین او هستند. توده های مومن را سفیه و بی خرد می دانند و کسانی که به اطاعت از ولایت سخن و حرکت می کنند به عنوان بی خردان و سفیهان به تمسخر و استهزاء می گیرند. مومنان را انسان هایی معرفی می کنند که توده وار در هیاهوها به نفع رهبری و ولایت حرکت می کنند و از هیچ گونه عقل و خردی سود نمی برند. منافقان خود را دانایان جامعه بر می شمارند و مدعی روشنفکری و روشنگری هستند. جالب این که هر گونه اصول عقلانی را به عنوان تجدد و تغییر زیر پا می گذارند در حالی که مدعی عقلانیت هستند. از نظر آنان خردمندی در تغییر طلبی است حتی اگر همراه با هنجارشکنی و تخریب اصول عقلانی و ارزش های اجتماعی باشد. بر سفاهت و بی خردی خود نام روشفکری و خردورزی می نهند.(بقره، آیه 13)

اهل فساد هستند و خود را صالح می دانند. در حالی که صلاح و صالح بودن مبتنی بر عقلانیت و تعقل و شناخت حق از باطل و علاقه مندی به خیر و خوبی و ارزش های عقلانی و عقلایی و وحیانی است؛ ولی اینان با سفاهت و بیماری ذهنی و قلبی خویش، خود را انسان های با درک درست صلاح و فساد معرفی می کنند.

خداوند در تبیین این ادعای باطل و دروغین منافقان یادآور می شود که اگر اینان اهل صلاح و مردمانی صالح هستند؛ چرا بخل می ورزند و از کمک و احسان و امداد به دیگران پرهیز و اجتناب می کنند؟ اگر اهل صلاح هستند؛‌ چرا منافقان بر خلاف حکم عقل از عدل و وفای به عهد و پیمان سر باز می زنند و انسان های ضد اخلاقی هستند و به هیچ عهد و پیمانی وفادار نمی باشند و هنجارها و ارزش های اخلاقی انسانی عقلانی را می شکنند و تخریب می کنند؟(توبه، ایات 75 و 76 و آیات دیگر)

اینان خود را صلح طلب و ضد جنگ معرفی می کنند و چنین ادعای دارند که برای خیرخواهی از هر گونه جنگی پرهیز می کنند و خواهان صلح همشیگی در میان بشریت هستند. از این روست که حتی با زیر پا گذاشتن اصول عقلایی و اخلاق انسانی در پی صلح می روند و به محاکم بین المللی طاغوت و استکبار مراجعه می کنند تا صلح را برقرار کنند حتی اگر این صلح به قیمت ذبح عدالت باشد؛ زیرا از نظر اینان صلح امری خوب است حتی با ظالمانی که خون مردمان را در شیشه می کنند و مستکبرانی که زن و بچه مردم را می کشند و به بردگی جنسی و غیر جنسی می کشند.(نساء، آیات 60 و 62 و آیات دیگر)

از همه بدتر آن که خود را اصلاح طلب می دانند در حالی که جز به فساد و افساد در زمین و جامعه و مردم نمی اندیشند. (بقره، آیات 8 تا 12 و نیز 204 و 205)

با توجه به تحلیل و تبیین خداوند درباره شخصیت منافقان می توان دریافت که چرا خداوند ادعای اصلاح طلبی منافقان را امری ناخواسته از سوی آنان معرفی می کند. به این معنا که آنان نمی دادند که جز افساد و فساد در زمین و جامعه کاری نمی کنند ولی به خیال خویش دارند اصلاح گری می کنند؛ زیرا اینان شعور و ادارک خود را نسبت به درک حقایق و خوبی ها و بدی ها و نیز صلاح و فساد از دست داده اند؛ از این رو ناخواسته و نادانسته کارهای فاسد انجام می دهند و در تخریب اصلاحات واقعی گام بر می دارند ولی گمان می کنند که در حال اصلاحات مواردی فاسد هستند.(بقره، ایات 8 تا 12)

ادعای اصلاحات و اصلاح طلبی از گروهی منافق واقعا شگفت انگیز است؛ زیرا اینان شعور و درک و فهم خیر و شر و فساد و صلاح را ندارند. پس چگونه است که خود را مصلحان می دانند و داعیه اصلاح طلبی دارند؟!

واقعا کسی که به اندیشه ها و رفتار سفیهانه و نابخردانه و سرگردانی های منافقان در پندارها و کردارها می نگرد، خنده اش می گیرد که چگونه چنین اشخاص و جریانی خود را نه تنها صالح بلکه مصلح و اصطلاح طلب معرفی می کند و خواهان همراهی توده های مومن با خودشان می شوند؟(بقره، آیات 8 تا 12 و نیز 204 و 205)

باید انسان بی خرد باشد یا خردورزی نکند که انسان های سفیه و بی خردی را به عنوان مصلح انتخاب و از آنان پیروی کند و به جای پیروی از پیامبران و رهبران خردمند و خردورز تابع و پیرو چنین مردمانی باشد و به آنان رای داده و در قطار ایشان زندگی خویش را بگذارد و حرکت نماید. باید گفت که از قیاس منافقان خود را با مصلحان، خنده را می گیرد؛ چنان که آن طوطی سفیه و بی خرد چنین پنداشت و خلقی را به خنده افکند و خلقی دیگر را به گمراهی افکند.

از قیاسش خنده آمد خلق را

کو چو خود پنداشت صاحب دلق را

کار پاکان را قیاس از خود مگیر

گرچه باشد در نوشتن شیر شیر

جمله عالم زین سبب گمراه شد

کم کسی زابدال حق آگاه شد

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا