اخلاقی - تربیتیاعتقادی - کلامیتاریخیمعارف قرآنیمقالات

ازدواج انسان با موجودات دیگر

samamosیکی از پرسش هایی که در طول تاریخ مطرح بوده است، چگونگی ازدواج فرزندان آدم و حوا می باشد. به این معنا که ازدواج میان فرزندان حضرت آدم(ع) به چه شکلی بوده است؟ به سخن دیگر، تناسل طبقه اول انسان، يعنى آدم و همسرش از راه ازدواج بوده است كه نتيجه‏اش متولد شدن پسران و دخترانى و به عبارت ديگر خواهران و برادرانى است. در اين باره نسل نخست فرزندن حضرت آدم(ع) و حوا ، بحث و سخنى نيست، بلکه بحث در اين است كه طبقه دوم بشر يعنى همين خواهران و برادران چگونه و با چه كسانى ازدواج كرده‏اند؟ آيا ازدواج در بين خود آنان بوده و يا به طريقى ديگر صورت گرفته است؟ آیات ازدواج با موجودات دیگر شدنی است.

اقوال و نظریه ها

با توجه به منابع اسلامی می توان پاسخ های چندی را ارایه داد:

1. ازدواج در نسل نخست میان فرزندان آدم (ع) بوده است. به این معنا که هر یک از برادران با یکی از خواهران خود ازدواج کرده باشند. البته این مطلب هر چند که از نظر عقلی به دور نمی باشد ؛ زیرا برخی از احکام در شرایطی تغییر می کند و بر اساس مصالح و حکمت های الهی حلالی حرام و حرامی حلال می شود، چنان که این مساله در تحلیل برخی از تحریم ها از سوی حضرت عیسی (ع) انجام شده است و یا این که در زمانی ازدواج با دو خواهر مباح و مجاز بوده است ولی در اسلام از جواز خارج و حرام شده با این همه کسانی که با دو خواهر ازدواج کرده بودند هم چنان مجاز بودند که دو خواهر را در کابین خود داشته باشند.

در آن زمان هنوز قانون تحريم ازدواج خواهر و برادر از طرف خداوند قرار داده نشده بود و چون راهي براي بقاي نسل بشر غير از اين راه نبود، از اين جهت ازدواج آنان با يکديگر صورت گرفته است; ناگفته پيداست که دستگاه قانونگذاري از آن خداست «اِنِ الْحُکْمُ اِلاّ لِلَّهِ; حکم تنها از آن خداست.»( سوره يوسف، آيه 40.)

چه اشکال دارد که بطور موقّت براي گروهي از راه ضرورت اين گونه ازدواج در آن زمان بلامانع و مباح باشد و براي ديگران عموماً تحريم ابدي شود؟

علامه طباطبایی در این باره می نویسد: تناسل طبقه اول انسان، يعنى آدم و همسرش از راه ازدواج بوده است كه نتيجه‏اش متولد شدن پسران و دخترانى و به عبارت ديگر خواهران و برادرانى گرديده است و در اين باره بحثى نيست، بحث در اين است كه طبقه دوم بشر يعنى همين خواهران و برادران چگونه و با چه كسى ازدواج كرده‏اند؟آيا ازدواج در بين خود آنان بوده و يا به طريقى ديگر صورت گرفته است؟از ظاهر اطلاق آيه شريفه زير كه مى‏فرمايد: "و بث منهما رجالا كثيرا و نساء… "به بيانى كه گذشت‏بر مى‏آيد كه در انتشار نسل بشر غير از آدم و همسرش هيچ كس ديگرى دخالت نداشته، و نسل موجود بشر منتهى به اين دو تن بوده و بس، نه هيچ زنى از غير بشر دخالت داشته، و نه هيچ مردى، چون قرآن كريم در انتشار اين نسل تنها آدم و حوا را مبدا دانسته، و اگر غير از آدم و حوا مردى يا زنى از غير بشر نيز دخالت مى‏داشت، مى‏فرمود: "و بث منهما و من غيرهما "، و يا عبارتى ديگر نظير اين را مى‏آورد تا بفهماند كه غير از آدم و حوا موجودى ديگر نيز دخالت داشته و معلوم است كه منحصر بودن آدم و حوا در مبدايت انتشار نسل، اقتضا مى‏كند كه در طبقه دوم ازدواج بين خواهر و برادر صورت گرفته باشد.

و اما اينكه چنين ازدواجى در اسلام حرام است و بطورى كه حكايت‏شده در ساير شرايع نيز حرام و ممنوع بوده ضررى به اين نظريه نمى‏زند، براى اينكه تحريم حكمى است تشريعى، كه تابع مصالح و مفاسد است، نه حكمى تكوينى(نظير مستى آوردن شراب)و غير قابل تغيير، و زمام تشريع هم به دست‏خداى سبحان است، او هر چه بخواهد مى‏كند و هر حكمى بخواهد مى‏راند، چه مانعى دارد كه يك عمل را در روزى و روزگارى جايز و مباح كند، و در روزگارى ديگر حرام نمايد، در روزى كه جز تجويزش چاره‏اى نيست تجويز كند و در روزگارى ديگر كه اين ضرورت در كار نيست تحريم كند، ازدواج خواهر و برادر را در روزگارى كه تجويزش باعث‏شيوع فحشا و جريحه‏دار شدن عفت عمومى نمى‏شود تجويز كند و در روزگارى ديگر كه باعث اين محذور مى‏شود تحريم كند.(تفسير الميزان، ج 4 ، ص 228)

طرفداران اين نظريّه از ظواهر قرآن با آيه یکم سوره نساء براي خود دليل مي آورند که خداوند در آن فرموده است: «وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالا کَثِيراً وَ نِساءاً؛ و از آن دو، مردان و زنان فراواني (در روي زمين) منتشر ساخت».

ظاهر اين آيه مي گويد که نسل بشر فقط به وسيله اين دو تن به وجود آمده است و اگر غير از اين دو در بقاي نسل او دخالت داشتند، خداوند می بایست می گفت : «وبث منهما و من غير هما» يعني به وسيله اين دو و غير آنان نسل بشر را در زمین گسترانیدیم.

علاوه بر اين، در روايتي که مرحوم طبرسي آن را در احتجاج از امام سجّاد(عليه السلام) نقل مي کند اين مطلب تأييد شده است. در احتجاج از امام سجاد ع آمده كه در حديثى و گفتگوئى كه با مردى قرشى داشته سخن بدينجا رسانده كه: "هابيل "، با "لوزا "خواهر همزاى "قابيل "ازدواج كرد و "قابيل "با "اقليما "، همزاى هابيل، راوى مى‏گويد: مرد قرشى پرسيد: آيا هابيل و قابيل خواهران خود را حامله كردند؟فرمود: آرى، مرد عرضه داشت: اينكه عمل مجوسيان امروز است، راوى مى‏گويد: حضرت فرمود: مجوسيان اگر اين كار را مى‏كنند و ما آن را باطل مى‏دانيم براى اين است كه بعد از تحريم خدا آن را انجام مى‏دهند، آنگاه اضافه نمود: منكر اين مطلب نباش براى اينكه درستى اين عمل در آن روز و نادرستيش در امروز حكم خدا است كه چنين جارى شده، مگر خداى تعالى همسر آدم را از خود او خلق نكرد؟در عين حال مى‏بينيم كه او را بر وى حلال نمود، پس اين حكم شريعت آن روز فرزندان آدم و خاص آنان بوده و بعدها خداى تعالى حكم حرمتش را نازل فرمود… (احتجاج طبرسى ج 2 ص 44 طبع نجف.) .

اين سخن كه ازدواج خواهر و برادر منافى با فطرت باشد درست نيست و فطرت چنين ازدواجى را صرفا به خاطر اينكه ازدواج خواهر و برادر است نفى نمى‏كند و از آن تنفر ندارد، بلكه اگر نفى مى‏كند و اگر از آن تنفر دارد براى اين است كه باعث‏شيوع فحشا و منكرات مى‏شود و باعث مى‏گردد غريزه عفت‏باطل گردد و عفت عمومى لكه‏دار شود.

و پر واضح است كه شيوع فحشا بوسيله ازدواج خواهر و برادر در زمانى است كه جامعه گسترده‏اى از بشر وجود داشته باشد و اما در روزگارى كه در تمامى روى زمين غير از چند پسر و چند دختر از يك پدر و مادر وجود ندارند و از سوى ديگر مشيت‏خداى تعالى تعلق گرفته كه همين چند تن را زياد كند، و افرادى بسيار از آنان منشعب سازد، ديگر عنوان فحشا بر چنين ازدواجى منطبق و صادق نيست.

پس اگر انسان امروز از چنين تماس و چنين جماعى نفرت دارد به خاطر علتى است كه گفتيم، نه اينكه به حسب فطرت از آن متنفر باشد، به شهادت اينكه مى‏بينيم مجوسيان در قرنهائى طولانى(بطورى كه تاريخ ذكر مى‏كند)ازدواج بين خواهر و برادر را مشروع مى‏دانستند و از آن متنفر نبودند و هم اكنون بطور قانونى در روسيه(بطورى كه نقل شده)و نيز بطور غير قانونى يعنى به عنوان زنا در اروپا انجام مى‏شود.

با این همه بر اساس روایات شیعی چنین چیزی میان فرزندان حضرت آدم(ع) اتفاق نیافتاده و آنان با هم دیگر ازدواج نکرده اند. در روایتی که زاره نقل می کند آمده است: شخصي از حضرت امام صادق(ع) درباره چگونگي توليد نسل در زمان آدم(ع) پرسيد و گفت : مردم مي گويند، خداوند به آدم(ع) وحي نمود كه دخترانش را به پسرانش تزويج كند و مي گويند كه نسل بشر ، تماما از يك ازدواج نامشروع بوده است.

امام فرمودند: خداوند بلند مرتبه از اين اتهام پاک و منزه است . آيا آنها مي گويند كه خداوند برگزيدگان خلق خود و دوستداران و پيامبرانش و مومنين و مومنات و مسلمين و مسلمات را از حرام خلق نموده؟ و آيا او قدرت نداشته كه آنها را از حلال خلق نمايد؟ حال آنكه خداوند خود از آنها ميثاق گرفت كه بر حلال و طيب و طاهر قدم بردارند؟!!

بخدا قسم واضح شده كه حتي بعضي از حيوانات از خواهران خود دوري ميكنند و يكي از آنها را به جماع خواهر خود برده اند وهنگامي كه فهميده كه با خواهر خود آميزش ميكند ، ذكر خود را در آورده وبا دندان خويش آن را كنده و در دم جان سپرده و اين قضيه را بعينه هنگام جماع با مادر نيز ديده اند حال چگونه ميشود كه انسان با تمام فضل وعلمش از حيوانات پست تر باشد؟

اين انسانهاي گمراه كجايند كه ببينند، هيچ يك از فقهاي حجاز و عراق در اين نكته اختلافي ندارند كه پروردگار ، در لوح محفوظش از حرمت ازدواج خواهر وبرادر از ابتدا تا روز قيامت گفته است!

حال انكه در كتب مشهوره از انجيل عيسي گرفته تا تورات موسي و زبور داوود و قرآن كه بر پيامبرش نازل شده از حليت آن ازدواج گزارشي نشده؟!

كساني كه اين صحبت وشبهش را مي گويند ، هدفشان تقويت مجوس است. سپس حضرت شروع به بيان كيفيت آغاز نسل ذريه آدم(ع) كرده وفرمودند:

براي آدم(ع) نسلهاي زيادي تولد يافت تا هنگامي كه هابيل توسط قابيل كشته شد و آدم (ع) از شدت ناراحتي وجزع تا زمان زيادي نزد همسر خويش (حواء) نرفت وپس از آن مدت طولاني و رفتن نزد همسر ، از حواء شيث متولد شد و او اولين وصي از اوصياي آدميان بود وپس از شيث ، يافث تولد يافت و او اخرين فرزند ادم بود.

و هنگامي كه بالغ شدند ، پروردگار حوريه اي از زنان بهشتي بنام "بركة" را نازل فرمودند وبه آدم دستور دادند كه او را با "شيث" تزويج نمايند و اين ازدواج صورت پذيرفت و فرداي آن روز ، حوريه اي ديگر بنام "منزلة" نازل شد و دستور ازدواج او با "يافث" داده شد …براي شيث ، پسري متولد شد و براي يافث ، دختري و خداوند دستور داد كه اين پسر ودختر با هم ازدواج كنند واز فرزندان آن دو پيامبران و اوصياء متولد شدند.( بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 11، ص 224)

2. برخی نیز گفته اند: از آن جایی که ازدواج فرزندان آدم با يکديگر ممکن نبوده – زيرا ازدواج با محارم يک عمل قبيح و زشت است – فرزندان آدم با دختراني از نژاد نسل ديگری از بشرهای نخستین که در روي زمين بودند، ازدواج کردند. فرزندان آنان با هم پسر عمو شدند و توانستند با زناشويي ميان خود آنان نسل بشر را ادامه دهند.

بعضي از روايات اين نظر را نيز تأييد مي کند، زيرا نسل آدم، نخستين انسان روي زمين نبوده، بلکه پيش از او نيز انسانهايي در زمين زندگي مي کرده اند.( توحيد ، صدوق ، ص 277 ، حدیث 2 ، چاپ تهران)

حاصل اين که ممکن است گفته شود که پسران آدم با بقاياي انسانهاي پيشين که قبل از خلقت آدم و حوّا در روي زمين زندگي مي کردند، ازدواج کرده اند و از گفتگوي خدا با فرشتگان درباره آفرينش آدم در روي زمين استفاده مي شود که قبل از آدم و حوّا انسان هايي در روي زمين زندگي مي کردند که از جهاتی مانند حضرت آدم(ع) و از جهاتی متفاوت بودند؛ زیرا حضرت آدم(ع) دارای ویژگی های منحصر به فردی بود که در انسان های پیشین که از آن گاه به ناس و یا نسناس تعبیر می شود، وجود نداشته است. می توان برای اثبات این پاسخ از آیات و روايات نيز استفاده کرد. برخی حتی گفته اند که تفاوت های موجود در نسل های کنونی بشر برخاسته از همین ازدواج های گوناگون بوده که با بشرهای پیشین صورت گرفته است.

3. ازدواج با موجودات غیربشری صورت گرفته باشد. به این معنا که فرزندان آدم(ع) با موجوداتی دیگر ازدواج کرده باشند که اصولا انسان نبوده باشند. در قرآن آیات بسیاری است که ازدواج انسان با دیگر موجودات را اثبات کرده و بلکه وقوع آن را نیز بیان داشته است. از جمله ازدواج انسان با فرشتگان که بهترین شاهد آن ازدواج حضرت مریم (س) با روح القدس است که در آیه 17 سوره نور به آن اشاره شده است: فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا … قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا ؛ و در برابر آنان پرده‏اى بر خود گرفت. پس روح خود را به سوى او فرستاديم تا به [شكل‏] بشرى خوش‏اندام بر او نمايان شد… گفت: «من فقط فرستاده پروردگار توام، براى اينكه به تو پسرى پاكيزه ببخشم.»

اصولا تمثل فرشتگان برای آدمی امکان پذیر است و در آیات قرآنی از حضور فرشتگان در میان مردمان بسیار گفته شده است که از جمله می توان حضور هاروت و ماروت در میان بابلیان و آموزش سحر و جادو که برخی تنها آموزه های تفرقه افکنانه را از ایشان آموختند که میان زن و شوهر جدایی می افکند( بقره آیه 102) و حضور فرشتگان در میان قوم لوط و هجوم قوم به در خانه لوط برای انجام عمل شنیع لواط با فرشتگان و نیز میهمان شدن آنان در نزد ابراهیم(ع) و مذاکره و بشارت به فرزندی حضرت ساره که با تعجب و شگفتی وی مواجه شدند، (ذاریات آیات 24 تا 37) اشاره کرد.

از سوی دیگر، به نظر می رسد که ازدواج انسان با جن نیز امکان پذیر باشد و بلکه حتی ممکن است که اتفاق افتاده باشد که می توان دراین باره به آیه 64 سوره اسراء اشاره کرد که در آن از مشارکت ابلیس از جنیان در اولاد و اموال انسان اشاره می کند و می فرماید: وَشَارِكْهُمْ فِي الأَمْوَالِ وَالأَوْلادِ. هر چند که برخی آن را مشارکت در معنا و استفاده های نادرست و سوء دانسته اند، ولی به نظر می رسد که چنین ازدواج و نکاحی می تواند انجام پذیرد. به ویژه آن که انسان ها و جنیان در قیامت با موجودی به نام حوریان بهشتی ازدواج می کنند که بیانگر امکان بهره مندی دو جنس انسان و جنیان از یک موجود و امکان ازدواج با موجودی غیر از انسان می باشد. خداوند درباره این ازدواج می فرماید: فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ، در آن [باغها، دلبرانى‏] فروهشته‏نگاهند كه دست هيچ انس و جنّى پيش از ايشان به آنها نرسيده است. ( الرحمن ، آیه 56 و نیز همان ، آیه 74)

بنابراین ممکن است که خداوند فرزندان آدم را با موجوداتی دیگر عقد کرده و فرزندان از آنان پدید آمده باشد و این ازدواج ها هرگز مانع از انتساب فرزند به غیر از آدم و حوا نمی شود؛ زیرا همان گونه که حضرت عیسی (ع) به مریم(س) منسوب می شود و خداوند او را فرزند مریم می خواند و هرگز او را فرزند روح القدس نشمرده است ، هم چنین می تواند فرزند مشترک انسان و موجودات دیگر را فرزند انسان خواند.

البته علامه طباطبایی این مطلب را نمی پذیرد و قول نخست را تایید می کند و در ادامه نقل روایت امام سجاد (ع) در احتجاج می نویسد: مطلبى كه در اين حديث آمده موافق با ظاهر قرآن كريم و هم موافق با اعتبار عقلى است، ولى در اين ميان روايات ديگرى است كه معارض با آن است و دلالت دارد بر اينكه اولاد آدم با افرادى از جن و حور كه برايشان نازل شدند ازدواج كردند، (و اين روايات با اعتبار عقلى درست در نمى‏آيد، زيرا خلقت جن و حوريان بهشتى مادى نيست و غير مادى نمى‏تواند فرزند مادى بزايد. ولی پرسشی که می بایست علامه به آن پاسخ دهد افزون بر اشکالی که امام صادق(ع) مطرح می کند این است که چگونه مریم (ع) از روح القدس ، عیسی (ع) را می زاید با آن که روح القدس به یقین مادی نیست. بنابراین می توان گفت که فرزندان حضرت آدم(ع) می توانستند با موجوداتی دیگری غیر از برادران و خواهران خویش ازدواج کنند؛ چنان که با حوریان از غیر انسان ازدواج می کنند و یا حضرت مریم (ع) به وسیله روح القدس بچه دار شد و خداوند به صراحت او را فرزند مریم (س) نه فرزند روح القدس نامید.

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا