اراجیف بافی خبری در جنگ نرم

یکی از سیاست های مخرب و زیان بار در جنگ نرم، خبرسازی است. جنگ نرم با اهداف گوناگونی انجام می شود؛ گاه هدف در آن است که بر ذهن و قلب کسی مسلط شوند و اندیشه ها و احساسات و عواطف شخصی را در اختیار گیرند؛ گاه تنها هدف این است که اذهان و قلوب افرادی را به تردید اندازند و آنان را نسبت به افکارشان به تردید انداخته و یا گرایش قلبی آنان را کاهش داده یا از میان بردارند. پس گاهی تغییر در افکار و عواطف و جایگزین سازی فکر و گرایشی است و گاهی دیگر تنها اختلال در افکار و عواطف است و شاید اصلا نخواهند چیزی را نیز جایگزین کنند.

از جمله روش هایی که برای اهداف مشخص شده در جنگ نرم به کار گرفته می شود، خبرسازی است که موجب می شود تا شخص نسبت به آموزه های معرفتی خود دچار شک و تردید شود و یا نسبت به گرایش های عاطفی اش تغییر وضعیت دهد.

در هر جامعه ای افرادی هستند که شایعه پراکن هستند؛‌ ولی برخی هستند که شایعه سازان کارکشته و خبره ای هستند. اینان خوراک شایعه پراکنان با مزد و بی مزد را فراهم می آورند.

هدف اصلی شایعه سازان در گام نخست آن است که اعتماد را در جامعه یا فردی از بین ببردن و او را نسبت به داشته ها، باورها و عواطف و احساساتش دچار تردید کنند. اینان همان کسانی هستند که در قرآن از آنان با عنوان مرجفون یاد شده است. این افراد با خبرسازی های دروغین خود ضمن این که بی اعتمادی را موجب می شوند، لرزه بر اندام فرد و جامعه می اندازند و با اخبار لرزان و بی اساس خودشان جو بی اعتمادی را دامن می زنند.

اراجیف، گزارش های لرزان یا لرزه افکن

خداوند در آیه 60 سوره احزاب می فرماید: لَئِن لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا؛ اگر منافقان و کسانی که در دلهايشان مرضی است و آنها که در مدينه شايعه می پراکنند از کار خود باز نايستند ، تو را بر آنها مسلط می گردانيم تااز آن پس جز اندکی با تو در شهر همسايه نباشند.

شیخ طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه می نویسد: «مرجفون» از ريشه «ارجاف» و در اصل به مفهوم ايجاد تزلزل و اضطراب است؛ و به همين دليل هم به دريا به خاطر موج‏هاى پياپى و لرزاننده و تكان‏دهنده‏اش «رجّاف» گفته مى‏شود؛ امّا در آيه شريفه منظور پخش امواج باطل و شايعه است كه افكار را پريشان و دل‏ها را نگران و مردم را مضطرب مى‏سازد… اینان منافقانی هستند که در قيافه دوست ميان مردم مسلمان راه مى‏رفتند و پخش دروغ‏هاى رسوا از هجوم قريب‏الوقوع دشمن، يا بزرگ وانمودن قدرت پوشالى آن، و يا اميد كاذب دادن به اسيران كفر و شرك و…، به سود آنان تلاش احمقانه مى‏كردند و بذر نگرانى و دلهره را ميان زنان و كودكان مى‏افشاندند.

مفسران نمونه در این باره نوشته اند که مرجفون از ماده ارجاف به معنى اشاعه اباطيل به منظور غمگين ساختن ديگران است ، و اصل ارجاف به معنى اضطراب و تزلزل است و از آنجا كه شايعات باطل ايجاد اضطراب عمومى مى كند اين واژه به آن اطلاق شده است .

برخی نیز گفته اند که مُرجفون واژه ای است که از واژه رجف ثلاثی مجرد گرفته شده و در باب ثلاثی مزید افعال رفته است. رجفه به معنای لرزه است. این لرزه ای که از طریق خبر ایجاد می شود می تواند به اعتبار اصل لرزان و بی اساس بودن خبر باشد یا به سبب آثاری که در مخاطب و جامعه به همراه دارد و موجب لرزانی فکر و احساس شنونده می شود و بی اعتمادی را در شخص پدید می آورد.

پس مُرجفون در هر جامعه ای افرادی هستند که يا به صورت خبرنگار یا خبررسان اراجيفی را پخش مي‌كنند. پس مرجف كسي است كه گزارش رَجْفه‌اي دارد. رجفه و لرزه در حوزه خبری به آن دسته از اخبار و گزارش هایی گفته می شود که صادق نباشد و از پایگاه خبری محکم و درستی نداشته باشد. خبر صادق لرزان نیست ؛ چون خبري صادق است و همان صدق و راستی خبر پايگاه آن را تشکیل می دهد و از سوی هیچ کسی نمی تواند تكذيب ‌شود؛ اما خبري كه صدق نداشته باشد، پايگاهی نداشته و از این جهت لرزان است. از این روست که در فرهنگ قرآنی، اين‌گونه از اخبار بي‌پايه و بي‌اساس را رجفه و لرزان مي‌گويند. اخبار رجفه‌دار كه جمع آن اراجيف است،‌ خبری دروغ و بی پایه و اساس است و مرجفون کسانی هستند که این اخبار را می سازند یا پخش می کنند.

بنابراین خبرنگاران و گزارشگرانی که اين‌گونه از اخبار لرزه‌دار را می سازند به عنوان مرجفون و اراجیف سازان و اراجیف گویان معرفی شده اند؛‌ زیرا اینان با اخبار لرزان خود جامعه را نیز لرزان و ناآرام مي‌کنند.

در همین آیات قرآنی از جمله از گونه ای دیگر از اخبار سخن به میان آمده که از آن به بهتان یاد می شود. بهتان خبر و سخنی است که وقتی متهم به آن خبر می شنود از آن در بهت و حیرت فرو می رود؛ زیرا سخن یا کاری است که نگفته و نکرده است ولی به او نسبت داده شده است. از این رو، کار یا سخنی که کسی نگفته و نکرده را به شخصی نسبت دهند از آن به بهتان یاد می شود؛ زیرا شخص از شنیدن آن در بهت فرو می رود و مضطرب و مبهوت می شود. افراد بهتان‌خورده امنيت رواني‌شان را از دست مي‌دهند.

حالا در نظر بگیرد که در جامعه ای گروهی اراجیف باف و اراجیف ساز و اراجیف پخش کن، همواره اخباری را می سازند که لرزان و بی پایه و اساس است و زمینه اضطراب و لرزش را در فکر و قلب جامعه ایجاد می کند. در چنین جامعه ای كه پشت سر هم كسي خبري مي‌دهد که ديگري آن را تكذيب مي‌كند، ديگر کسی نمي‌تواند به كسي اعتماد كند و این ها زمینه بی اعتمادی افراد را به نسبت به اخبار و عملکرد دیگران را سبب می شود و مردم را به بازی می گیرند.

در شان نزول آیه آمده که گروهى از منافقين در مدينه بودند و انواع شايعات را پيرامون پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) به هنگامى كه به بعضى از غزوات مى رفت در ميان مردم منتشر مى ساختند، گاه مى گفتند: پيامبر كشته شده ، و گاه مى گفتند: اسير شده است. مسلمانانى كه توانائى جنگ را نداشتند و در مدينه مانده بودند،‌از این اخبار و اراجیف خبری و شایعات دروغین رسانه های دشمن و ستون پنجم آنان یعنی منافقان سخت ناراحت مى شدند.

تهدید به قتل اراجیف سازان خبری

خداوند در آیه 60 سوره احزاب از سه گروه خبر می دهد . گروه نخست منافقانی بودند که قصد براندازی نظام اسلامی را داشتند. اینان به قصد خرابکاری در جامعه و نظام اسلامی کارهایی را انجام می داند. گروه دوم،‌ اوباش بودند با برخی از کارهای نابهنجار رفتاری و زشت خود به حوزه امنیت اخلاقی جامعه ضربه وارد می ساختند. آنان تلاش داشتند تا با هوسرانی و تعرض به زنان ، امنیت زنان را با خطر رو به رو سازند. گروه سوم نیز به اراجیف سازی و شایعه پراکنی در جامعه اشتغال داشتند.

البته به نظر می رسد که منافقان به هر سه شکل در جامعه عمل می کردند و در حقیقت آیه به اوصاف منافقان اشاره دارد نه این که گروه های اجتماعی در جامعه مدینه متشکل از این سه گروه ضد اسلامی باشد. بنابراین، منافقان از هر وسیله ای برای نابود نظام اسلامی سود می بردند.

خداوند این سه گروه به یک تفسیر یا منافقان را به یک تفسیر دیگر،‌در این ایه تهدید می کند که اگر اينها به اعمال زشت و ننگين خود ادامه دهند دستور حمله عمومى و يورش به آنها را صادر خواهيم كرد، تا با يك حركت مردمى مؤ منان ، همه را از مدينه ريشه كن سازيم ، و آنها نتوانند ديگر در اين شهر بمانند و آن گاه در بیرون از مرزهای حکومت اسلامی زمینه قتل آنان فراهم شود؛ چرا که تا زمانی که در درون مرزهای حاکمیتی اسلام و نظام اسلامی قرار دارند، مصون از قتل هستند ولی پس از طرد از جامعه و تبعید در صورت تداوم و استمرار این روش،‌ حکم قتل آنان صادر خواهد شد به گونه ای که هر مسلمانی اگر این خبرنگاران و گزارشگران اراجیف ساز و اراجیف پخش کن را بیابند آنان را بکشند.

در آیه آمده که و هنگامى كه از اين شهر رانده شدند و از تحت حمايت حكومت اسلامى طرد گشتند، آن گاه هر كجا يافته شوند گرفته و به قتل خواهند رسيد : ملعونين اينما ثقفوا اخذوا و قتلوا تقتيلا. واژه ثقفوا در آیه از ماده ثقف است و ثقافت به معنى دست يافتن بر چيزى با دقت و مهارت است. اگر در زبان عربی به علم و فرهنگ ، ثقافت گفته مى شود نيز به همين جهت است.

به هر حال، در آیه اشاره به اين است که بعد از اين حمله عمومى از سوی پیامبر(ص) و رهبران جامعه اسلامی، مرجفون و سه گروه دیگر، در هيچ جا در امان نخواهند بود، و مسلمانان آنها را با دقت در همه جا جستجو و پيدا مى كنند و به ديار عدم می فرستند.

البته در اينكه آيا منظور از اين آيه اين است كه آنها را در بيرون مدينه و خارج از قلمروهای حاکمیت نظام اسلامی جستجو مى كنند و به قتل مى رسانند؟ يا اگر در داخل مدينه و مرزهای حکومت و حاکمیت و بعد از حكم تبعيد عمومى ، گرفتار چنين سرنوشتى مى شوند؟ دو احتمال وجود دارد. مفسران نمونه بر این باورند که میان آن دو حکم منافاتى نيست؛ زیرا پس از سلب مصونيت از اين توطئه گران بيمار دل شايعه ساز و مخرب و حكم اخراج آنان از مدينه و مرزهای نظام اسلامی، چه آنجا بمانند و چه بيرون روند از دست مسلمانان شجاع و جان بر كف در امان نخواهند بود!

البته آیه پس از آن این معنا به دست می آید که این قانون الهی و سنتی پایدار در همه جوامع است و اختصاص به دوره ای و زمان و شهری ندارد. از این روست که می فرماید که این دستور تازه اى نيست ؛‌بلکه اين سنتى است الهى و هميشگى كه در اقوام پيشين بوده است. به این معنا كه هر گاه گروههاى خرابكار بى شرمى و توطئه را از حد بگذرانند فرمان حمله عمومى به آنها صادر مى شود ؛ و چون اين حكم يك سنت الهى است هرگز دگرگون نخواهد شد چرا كه براى سنت خداوند تبديل و تغييرى نیست: و لن تجد لسنة الله تبديلا. اين تعبير در حقيقت جدى بودن اين تهديد را مشخص مى كند كه بدانند مطلب كاملا قطعى و ريشه دار است و تغيير و تبديل در آن راه ندارد، يا بايد به اعمال ننگين خود پايان دهند و يا در انتظار چنين سرنوشت دردناكى باشند. پس در هر نظام اسلامی و تحت رهبری هر حاکم اسلامی عادل و مومن به ویژه نظام اسلامی با حاکمیت ولی فقیه ، این حکم نسبت به خبرنگاران شایعه پراکن که نظام اسلامی را تخریب می کند و اعتماد عمومی را نسبت به جامعه و نظام اسلامی سلب می کنند و با سیاه نمایی و اراجیف بافی مردم را به شک و تردید می افکند،‌ جاری خواهد شد.