اخلاقی - تربیتیروان شناسیمعارف قرآنیمقالات

آزمندي عامل سلب آرامش

samamosنشانه های حریص و آزمند در قرآن

بي گمان آدمي در پي آرامش است و در اين راه از همه چيز خود مايه مي گذارد. بسياري از مردمان با آن كه برخوردار از آسايش هستند ولي به جهت منش و خوي آزمندي ، رنگ آرامش را نمي بينند و همواره در رنج و عذاب روحي به سر مي برند. فزوني خواهي و حرص بيش از اندازه و طمع موجب مي شود كه از آن چه دارند لذت نبرند و همواره در جست و جوي آن چه دور از دسترس ايشان است تلاش بيهوده مي كنند و از آن چه دارند به خوبي بهره مند نمي گردند. اين گونه است كه انسان آزمند ذلت و خواري را به خود مي پذيرد و از عزت و كرامت و شرافت دور مي شود.

قرآن براي انسان حريص نشانه هايي را بيان مي كند كه بيانگر تاثير مخرب و زيانبار حرص و آز بر شخصيت و منش و رفتار اوست. در تحليل قرآني آزمند براي گردآوري بيشتر مال و زر اندوزي خود را به ذلت و خواري گرفتار مي كند و در اين راه آن چنان راه افراط را مي پيمايد كه اين حقارت و ذلت را نمي بيند. ( فجر آيه 16 تا 17) ريشه اين گونه منش را مي بايست در روح ناشكيبايي جست كه از آن چه دارد لذت و بهره نمي برد و همواره چشم به دست و مال ديگران دوخته است. ( معارج آيه 18 و 19) از اين روست كه رنگ رستگاري و آرامش را نمي بيند.( حشر آيه 9 و تغابن آيه 9) در راه ارضاي و خشنود نفس آزمند خود به مال و ارث يتيمان نيز تجاوز و دست درازي مي كند( فجر آيه 17 و 20) و در انديشه بينوايان و گرسنگي آنان به خود اجازه همدردي را نمي دهد تا چه رسد كه دستگير ايشان باشد.( همان )

اين گونه است كه ريشخند ديگران را به جان مي خرد ( همزه آيه 1 و 2) و آخرت گريزي را اصل در زندگي خود قرار مي دهد و مي كوشد تا همه چيز را در اين دنيا براي خود كسب كند.( بقره آيه 94 تا 96) خود را برتر از ديگران يافته و به عيب جويي ديگران مي پردازد و به خود باورانده است كه او تنها صاحب علم و عقل است و ديگراني كه در پي انباشت ثروت نيستند و بخل نمي ورزند مردماني نادان و كوتاه فكرند . پس به عيب جويي و استهزاي اهل نفاق مي پردازد و خود را به عنوان ثروتمند و گردآورنده مال ستايش مي كند.( همزه ) بنابراين هم خود انفاق نمي كند و هم ديگراني كه انفاق مي كنند سرزنش و نكوهش مي كند و به احكام الهي و فرمان هاي وحياني بي توجهي كرده و آن ها را پشت گوش مي اندازد.( مائده آيه 42 و 44)

قرآن حرص و آز را خصلت و ويژگي غريزي بشر مي داند( نساء آيه 128 و فصلت آيه 49، حشر آيه 9 و معارج آيه 19 و تغابن آيه 16) و حرص و ولع براي انباشت مال و ثروت اندوزي را به عنوان اين ويژگي انساني و غريزي امري عادي بر مي شمارد كه در حكم الهام فجوري است كه تنها از راه پذيرش و عمل به الهام تقوايي مي توان آن را كنترل و مهار و هدايت كرد. ( فجر آيه 20 و عاديات آيه 6 و 8 و شمس آيات 1 تا 10)

خاستگاه آزمندی در بشر

قرآن افزون بر ريشه يابي آزمندي انسان كه آن را به غريزه طبيعي انسان براي انباشت هر چيز كمالي مي داند كه به جهت اشتباه در مصداق و يا تطبيق ، انباشت مال را ، امري كمالي يافته است ، بيان مي كند كه عوامل ديگري مي تواند در اين جهت گيري موثر باشد و موجب شود تا آدمي به جاي كمال جويي در مصاديق ديگر به اين سمت و سوي هدايت شود. از جمله عواملي كه قرآن براي آزمندي انسان به سوي مال و انباشت ثروت اشاره مي كند مي توان به پندار خلود در دنيا به كمك مال و منال اشاره كرد.( همزه آيه 2 و 3) حتي در مساله آزمندي حضرت آدم (ع) مساله خلود به عنوان عامل موثر و وسوسه انگيز مطرح شده است .( طه آيه 120 و 121) در اين ايات به نقش ابليس به عنوان عامل بيروني نيز اشاره شده است تا به انسان بفهماند كه عوامل بيروني تا چه اندازه در گمراهي بشر و ايجاد جايگزين هاي وهمي و پنداري به جاي حقايق و مصاديق كمالي مي تواند نقش داشته باشد. ظلم و ستم ( بقره آيه 95 و 96) و نوميدي از آخرت نيز مي تواند به عنوان عوامل موثر نقشي را در ايجاد اين توهم و پندار بازي كنند.(همان)

راه رهایی از آزمندی و حرص

قرآن براي رهايي از اين غريزه و مهار و هدايت آن به سوي كمال واقعي از ايمان به آخرت ( معارج آيات 19 تا 26 و حشر آيه 9) و توجه به خدا و روزي رساني دايمي او ( طه آيه 131) عفت نفس (همان ) انفاق ( همان ) و نماز( طه آيه 132 ) و وفاي به عهد و پيمان الهي ( همان ) به عنوان عوامل رهايي از غريزه حرص و آز ياد مي كند و از انسان مي خواهد با بهره گيري از اين روش خود را در مسير درست هدايت قرار دهند و به آرامش واقعي دست يابند.

به نظر مي رسد كه حتي رسيدن به آرامش دنيوي نيز نيازمند توجه به اين اصول و عوامل بازدارنده و هدايت گر قوه آزمندي انسان است؛ هر كس اگر بخواهد روي آرامش ببيند و از آن چه دارد به خوشي استفاده كند و بهره مند شود مي بايست حرص و آز را در خود كنترل و مهار كند تا بتواند رنگ آرامش را در اين دنيا به خود ببيند

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا